اما سه قسم ديگر كه محبت فعلى و حالى و مرتبه ايند ، به مناسبت و محبت صفاتى راجعاند . وجه حصر آن است كه چون محبت و مناسبت حكم ما به الاتحاد و الاشتراكاند بين المتحابّين و متحابين هر يك در مرتبه اى از مراتب وجودى دارند ، پس نسبت و رابطه بينهما امرى وجودى باشد ، و وجود مطلقا جز به حق مضاف نيست كه به حكم سرايت و معيّت رابطه است ، پس اين ربط غلبهء حكمى از احكام وجودى بين المتناسبين من حيث الذات است بلا واسطه ، به آن طريق كه حكمى از احكام لا واسطه هر دو را فرا گرفته باشد و جمع كرده ، يا من حيث وساطة اعتبار و معنى زايد على نفس الوجود ، اگر بلا واسطه است ، آن را محبّت و مناسبت ذاتى مىخوانيم و اثر او آن باشد كه علَّت ميل محبّت چيزى معلوم نباشد اصلا . و اما اگر آن ربط به واسطهء اعتبارى و معنيى باشد ، از آن اعتبار و معنى مر ذات اثرى به غيرى تعدّى مىكند يا نه ؟ اگر مىكند مناسبت فعلى باشد ، و اگر نمىكند آن اعتبار و معنى را بالنظر الى محلَّه الذي قام به ، ثباتى و دوامى هست يا نه ؟ اگر نيست ، فهي المناسبة الحالية ، و اگر هست ؟ حكمى از احكام مرتبه اى كه محل ثبوت آن اعتبار و احكام اوست بر آن اعتبار غالب هست يا نه ؟ اگر هست ، مناسبت مرتبه اى باشد ، و الَّا محبت و مناسبت را صفاتى مىخوانيم . و چون حكم حال و فعل و مرتبه راجع به همان يك اعتبار است ، لا جرم گفتيم مرجع ايشان به دو قسم ذاتى و صفاتى است ، و قد انحصرت اقسام المناسبات ايضا .
و اين جمله اقسام مناسبات در آن چه فرمود : « فأحببت ان اعرف » مدرّج بود ،

133