و به او مشتاق گشتند و ديده هايى كه ايشان را بود ، مناسبت آن نشأت ذرّى از صورت حسنش كه به حكم عموم ظاهر تجلَّى وجودى ، اثر آن به همه رسيده بود ، بى معارضت حجب اوصاف مزاجى ، در بستانى بود در او ازهار انوار قدس مىديد و هر نفس از آن انوار ثمار انس مىچيد ، اين حكم عموم اهل قبيلهء انسانيّت بود ، اما حال من به طرزى ديگر است ، چنان كه بيان آن در اين أبيات آينده خواهم كرد و مقدمهء آن بيان اين فصل است :
فصل [ در بيان حال شخصي ناظم ] بدان كه به حكم آن كه مواليد و اركان عنصرى با امزجه و احوالى كه از ايشان متحصّل است در اين نشأت عنصرى ، محكوم و مظروف زمان و مكان است ، لا جرم هر قربتى و عبادتى كه به اين نشأت عنصرى از انسان صادر مىشود ، به اين هر دو متعلَّق است و زمان ، صورت هيئات و احوال و اشكال فلكى است ، چنان كه مكان ، صورت اشكال و هيئات زمينى است و هر حالى و شكلى و هيأتى و فلكى و زمينى ، جز صورت معيّنى و حقيقتى و هيأتى اجتماعى نيست از توجّهات اسماء و حقايق الهى يا كونى در عالم غيب و معانى ، و اسماء و حقايق الهى و كونى متفاوت الدرجاتند در حيطت و شرف و تأثير و غير آن ، لا جرم بعضى از ازمنه و امكنه را كه تبع و صورت اين اسما و صفاتند ، بر بعضى فضل و شرف حاصل آمد ، تا قربات و طاعاتى كه به بعضى متعلق است در نتيجه و اثر و خاصيّت و قوّت زيادت از ديگرها است ، چنان كه نصوص الهى و احاديث نبوى ناطق است به فضايل ازمنه ، چون رمضان و ليلة القدر و يوم الجمعة و مثل آن و به شرف امكنه ، چون حرمين و بيت المقدس و مسجد اقصى و جز آن ، و فضايل اعمالى كه به ايشان متعلَّق است ، چون نماز و روزه و احياى بعضى ليالى و سعى و طواف و وقوف و زيارت و امثال اين .
اكنون در اين چند بيت آينده ، ذكر ازمنه و امكنه مىكند و مىگويد : كه

443