موقوف است ، و چون اين فتح حاصل شود به نسبت با كسى كه ذوقش مقيّد باشد و استنادش در وجود و شهود به اسمى كلَّى يا جزئى معيّن و بر وى مقصود ، دايما آن كس بايد كه از رياضت و مجاهدت و مخالفت نفس خالى نباشد تا از حجاب محفوظ ماند .
و اما قسم سوم را وجه خاص گويند و آن چنان است كه اثر آن حركت حبّى ، از باطن حقيقت و ماهيّت سالك سر بر مىزند و احكام امتيازى را درهم مىشكند به يكى از آن دو وجه كه در قسم اول و ثانى گفته شد ، تا آن باطن وجود كه شأنى از شئون ذات است متجلَّى شود و اين قسم به افراد ، كه در زير حكم كامل مقيّد نباشد ، مخصوص است و خضر - على نبيّنا و عليه السلام - از كبار اصحاب اين تجلى است و اثر آن تجلى ، اطلاع است بر حقيقت تعلق ارادت و علم اولى اصلى به هر چه در وجود پيدا خواهد شد و بر حكمت و مصلحت و سرّ هر امرى بالنسبة الى تلك الإرادة الأصلية ، كائنا من كان ، جوهرا و عرضا ، و غالبا اثر آن تجلَّى وجه خاص و تجلَّى ظاهر وجود نيز بسط و رجا باشد .
و در اين هر سه قسم مذكور ، ظهور تجلى كه فتح عبارت از اوست ، از حيثيّات متنوّع مىباشد به مدارك مختلف وقتى مدرك ، جان و دل مىباشند در مظهر روحانى يا معنوى چنان كه اخبار از او اين آمد كه « ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى » [1] و گاهى ادراك به چشم ظاهر مىباشد در مظهرى حسّى يا به اتحاد چشم ظاهر با چشم دل كما قال تعالى : * ( ما زاغَ الْبَصَرُ وَما طَغى ) * [2] ، و وقتى دريافت به سمع مىباشد كما قال تعالى : لمّا نودي في الطَّور لموسى * ( إِنَّنِي أَنَا الله ) * [3] ، و بارى دريافت به استشمام مىبود كما قال - عليه السلام - : « انّي أجد نفس الرّحمن من قبل اليمن » و باشد كه در مبدأ يا در اثناى سلوك ، ناگاه آن سرّ وجودى از حيثيّت مظهرى

[1] النجم ( 53 ) آيهء 11 .
[2] النجم ( 53 ) آيهء 17 .
[3] طه ( 20 ) آيهء 14 .

182