چنانچه [1] آفرينش حوّا به آدم [2] بود . چون اول مولود مذكَّرى و مؤنّثى بود ، آخرين مولود هم مذكَّرى و مؤنّثى بود [3] و مراد از قيامت ، قيامت كبرا است كه در آن روز عالم همه در حق فانى گرديد [4] و فناى ايشان سبب وصال ايشان گردد .
امّا نسبت با عالم صغير ، آدم روح كلَّى [5] بود كه همهء أرواح اولاد ويند . و شيث روح جزويست كه متعلق به بدن است . و مراد از مولود آخرين قلب است كه حامل اسرار روح است ، و اوست كه مظهر مرتبهء جمع است كه وراى آن هيچ مرتبه نيست ، و اين جمعيّت در آخر مقامات سالك حاصل مىشود . و مراد از خواهر وى درين نشأت انسانيّت ، نفس حيوانيّت [6] است ، كه پيش از قلب متولَّد گشته [7] است و در ولادت او ، كه اول ظهور وى [8] است . مطيع نفس است . پس [9] قوّت شهوت و غضب ، كه هر دو به مثابت دو [10] قدماند مر نفس را ، كه در ميادين لذّات و فلوات مألوفات و استيفاى شهوات ، به آن مىپويند [11] . و چون دل به تربيت روح كلَّى ، از شير علم لدنّى نشو و نما گرفت و به [12] سنّ تميز ميان ظاهر و باطن رسيد و به حدّ بلوغ [13] معارف حقيقت در آمد ، چنانكه نفس داعى او بود به شهوات و لذّات نفسانى ، او داعى نفس گردد به معارف حقايق و معانى . و چون زمان استعدادات به آخر رسد ، و اوان قابليّت منقضى شود ، در نفس اثر اجابت آن پديد آيد ، و علَّت عقم در رجال و نساء ، قواى فاعله و منفعله سرايت كند ، و هيچ موجود از ايشان در وجود نيايد كه به مرتبهء دل رسد . و چون حق - عزّ و علا - قبض اين دل كند به تجلَّى ذاتى ، تا در تحت اشعّهء [14] جمال فانى گردد و مؤمنان زمان وى ، كه قواى روحانى [15] و قلبىاند در آن تجلَّى فانى

[1] س : چنانكه .
[2] د ، س : آدم چون .
[3] س : باشد .
[4] س : چند صفحه افتادگى دارد .
[5] د : كلَّيست .
[6] د : حيوان .
[7] د : گشته و در .
[8] د : ويست .
[9] د : بسبب .
[10] د : قدمند .
[11] د : مىكنند .
[12] د : و بس .
[13] د : بلوغ حقيقت .
[14] د : اشعهء تجلَّى جمالى .
[15] د : « و » ندارد .

99