حيات هويّت الهيّت است ، كه در جميع اشيا ساريست . و آن مستور است در نفس رحمانى ، كه حيات است . پس هويّت حق مستتر باشد به حيات . پس هويّت كه سرّ حيات است ، سريانى كرد [1] در آب كه اصل عناصر اربعه است ، تا به واسطهء او همه أشياء حيات يابد . مراد از « ماء » نفس رحمانى است ، كه آن جوهر اصليست [2] صور جميع أشياء را ، و چون نفس انسانى بخاريست متصاعد [3] از ريه ، و بخار عبارتست از اجزاى صغار ماييه مختلط گشته به اجزاى هواييه . پس تشبيه به طريق مجاز درست بود . و مراد از عرش درين محل ملك است .
* متن فهو يحفظه [4] من تحته ، كما أنّ الإنسان خلقه الله عبدا فتكبّر على ربّه و علا [5] عليه ، فهو - سبحانه - مع هذا يحفظه [6] من تحته بالنّظر إلى علو هذا العبد الجاهل بنفسه .
* شرح مراد از تحت باطن است [7] . زيرا كه تحت به نسبت با [8] فوق اخفى و ابطن است . يعنى آن آب كه نفس رحمانى عبارت ازوست ، حافظ [9] ملك است ، كه مكنّى به عرش است . و اين محافظت از جهت باطن است ، كه اگر هيولا محافظت صورت نكند منعدم شود . و همچنين [10] حق - جلّ و علا - نظر به علوّ رتبت انسان از آن روى كرد كه انسان مظهر هويّت است . محافظت او از جهت باطن مىفرمايد .
* متن و هو قوله - عليه السّلام - « لو دلَّيتم بحبل لهبط على [11] الله » .

[1] د : گردد .
[2] س : اصل است . د : اصلى است .
[3] د : متاصد . س : متصاعد ناريه .
[4] د : يحفظ . و : تحفظه .
[5] س : و على عليه .
[6] د : يحفظ .
[7] د : آنست .
[8] د ، س : ما فوق .
[9] د : حافظ كه مكنى به عرش است .
[10] د ، س : و همچنان .
[11] س : على فاشار .

392