و هر چه غير ازينست خطاست . زيرا چه در صدر و چه ابتدا به « و أنّه » كردن درست نيست كه از [1] « و أنّه » نه در ابتدائيّه معنى مىدهد ، و نه در حاليّه ، و ضمير وى از براى شأن نشايد [2] ، و مرجوع إليه ندارد .
* متن و [3] إنّما حملهم على ذلك ربّما [4] تمزيق كسرى كتاب رسول الله - صلَّى الله عليه و سلَّم - و ما مزّقه حتّى قرأه كلَّه [5] و عرف مضمونه .
فكذلك كانت تفعل [6] بلقيس لو لم توفّق [7] لما وفّقت له . فلم يكن [8] يحمى الكتاب عن الإخراق [9] لحرمة صاحبه تقديم اسمه [10] - عليه السّلام - على اسم الله - عزّ و جلّ [11] - و لا تأخيره . فأتى سليمان بالرّحمتين : رحمة [12] الامتنان و رحمة الوجوب اللَّتان [13] هما الرّحمن الرّحيم فامتنّ بالرّحمن و أوجب بالرّحيم . و هذا الوجوب من الامتنان . فدخل الرّحيم في الرّحمن دخول تضمّن .
* شرح يعنى سليمان - عليه السّلام - به دو رحمت آمد : امتنانى و وجوبى امّا امتنانى ، ذاتيست به حسب عنايت اوّليّه . و ازين جهت آن را مسمّى [14] به امتنان گردانيد ، كه آن عبارت از افاضت وجودست ، كه آن در مقابلهء [15] هيچ عملى نيست بلكه محض منّت است ، سابقه از عنايت اوّليّه .

[1] د : كه آن واو نه در . . . س : كه داد وى . . .
[2] س : نمىشايد .
[3] و : فانّما .
[4] و ، س : ذلك تمزيق .
[5] س : كلمه .
[6] و : تقول . س : بلقيس توفيق لما وفقت .
[7] و : لو لم توقف لما وقعت .
[8] د : تكن تجمئ الكتاب .
[9] ع : الإحراق . س : بحرمة .
[10] و : اسم سليمان .
[11] س ، و : تعالى .
[12] س : تكرار شده .
[13] د ، و : اللتين هما .
[14] د : مسمّا .
[15] د : مقابل .

348