فيض كه از اسم رحمن ، يا از اسمائى كه در تحت اسم الرحمن [1] است ، فايض گردد مقتضى قوابل باشد كه به منزلهء عرش است [2] . و چون حكمت شيثيّه ، اعطيات و مواهب متعدده بود ، هر آينه اسماى او نيز متعدد باشد ، و به حسب هر موهبتى اسمى خواهد و هر اسمى قابلى خواهد ، كه محل موهوب له گردد ، و اصليّت قابليّت طبيعت جسمانيّه راست . پس حكم تعدّد در قوابل بر قوم شيث چنان غلبه كرد ، كه از عهد [3] نبوت شيث هر چند دورتر مىماندند ، و زمان فترت درازتر مىكشيد ، ايشان در آن سختتر مىشدند ، تا به حدّى كه اسماء را أجسام پنداشتند و به آن معانى ، صور اصنام بنگاشتند ، و در آن پندار چنان گشتند كه معاد را نيز جسمانى محض مىدانستند . پس غلبهء اين بريشان [4] مستدعى آن گشت كه ايشان را به تنزيه دعوت كنند ، و از أرواح با خبر گردانند ، و معاد روحانى با ايشان تقرير كنند . پس نوح را كه شيخ المرسلين بود بعث فرمود به حكمت سبّوحيّه تا ايشان را دعوت تنزيه كند و منع كند از تشبيه .
و شيخ [5] مؤيّد در شرح آورده است كه : قبل إنزال الشّرائع كان العلم به تعالى [6] بوجوه التّنزيه عن سمات الحدوث و التّراكيب [7] و الافتقار و إطلاق الاقتدار ، و هذا [8] التّنزيه هو الشّهود عرفا و عقلا .
و امّا العارف باللَّه - تعالى [9] - حقيقة فهو جامع بين معرفتين :
معرفة يقتضيها العقل [10] ، و معرفة يقتضيها الشّرع لا يبلغها التّأويل . و طريق العقل المنوّر الكامل فيها أن يردّ علم ذلك إلى الله و يؤمن به و بكلّ ما جاءت به الشّرائع المنزلة على ألسنة [11] الرّسل

[1] د : رحمان .
[2] د : اند .
[3] د : عهدهء .
[4] د : برايشان .
[5] د : و مؤيّد در شرح خود .
[6] د : « تعالى » ندارد بوجود .
[7] ج : و التّركيب .
[8] ج : و هو التنزيه المشهور عقلا فلا يتعداه عقل اصلا . د : هو المشهور .
[9] د ، ج : « تعالى » ندارد .
[10] ج : العقل و الدليل .
[11] ج : از اين به بعد دو ورق افتاده است .

102