كه چنين نيست . اسلام براى هر امرى حكمى نهاده است ، و حتى - چنان كه در حديث آمده - ديهء خراش را تعيين كرده است ، [1] و براى هر حركت و سكونى وظيفه و برنامه اى مقرر داشته است . و هيچ حركت و سكونى نيست مگر اينكه در بارهء آن - بنا بر حديث - به شناختن نيازمنديم . [2] مسلمان زنده در اجتماع زندگى مىكند نه در بيابانهاى بىآب و علف ، و هر روز در برابر چشم او دهها مسأله و قضيهء سياسى و اجتماعى اتفاق مىافتد كه مربوط است به انجام دادن كارى يا ترك آن ، و او بايد در بارهء آنها همه تصميمى اتخاذ كند . و اين درست نيست كه مسلمان از دخالت كردن در اين گونه امور و مسائل خوددارى ورزد ، چه اين خوددارى مخالف وظيفهء اسلامى است ، يعنى اهتمام به امور مسلمانان ، و داشتن آگاهى و هشيارى نسبت به آنچه در اجتماع اسلامى مىگذرد ، و موضعگيرى درست در برابر هر چيز ، چنان كه در حديث است كه « كلَّكم راع ، و كلَّكم مسئول عن رعيّته [3] ( 1 ) همه چوپانيد ، و از همه در بارهء آنچه زير نظر شما است خواهند پرسيد » .
علاوه بر اين ، اگر مشاركت در امور اجتماعى و مداخلهء در آنها نباشد ، كارى دشوارتر و وخيمتر پيش خواهد آمد ، و آن افتادن كارها به دست نامسلمانان يا كسانى است كه تظاهر به مسلمانى مىكنند و شرف و دين و تعهدى ندارند ، و از زمرهء فاسقان و خائنانى هستند كه هدفى جز دنيا و منصبهاى آن ندارند ، و تنها در بند جمع مال و غارت كردن ثروتهاى مردمانند . و به همين جهت دست دوستى با بيگانگان صاحب قدرت مىدهند ، تا اركان اسلام را ويران كنند و اموال مسلمانان را به يغما ببرند . پس بر هر فرد مسلمان واجب است كه در مسائل اجتماعى و سياسى و اقتصادى و فرهنگى و عمرانى و دفاعى شركت كند ، و موضع قاطعى داشته باشد ، تا براى حق و عدالت سودمند افتد ، و براى اسلام و مسلمانان مفيد واقع شود .

[1] « كافى » 1 / 239 .
[2] « تحف العقول » / 119 .
[3] « ارشاد القلوب » / 184 .

579