مناطق و محيطها گسترش يابد .
پيامبران جانشينانى نيز داشتند ، كه در همهء تكاليف و مسئوليتها به جاى آنان عمل مىكردند . و مقصود از اين امر ( وصايت و جانشينى ) دوام يافتن گسترش تعليمات الهى و نشر رسالتهاى آسمانى و استحكام يافتن اصول عدالت اجتماعى بود . رسالتهاى الهى بدين گونه يكى در پى ديگرى به مردم زمين مىرسيد ، تا آن گاه كه به دوران ختم نبوت و پايان يافتن نزول وحى رسيد . و اين كار با بعثت خواجه و مولا و پيامبر ما محمّد - صلَّى الله عليه و آله و سلَّم - بزرگ رسولان و خاتم پيامبران صورت گرفت . و چون خداى متعال خواست كه با او پيامبرى را تمام كند و با رحلت او رسالت آسمانى پايان پذيرد ، دين او را كامل ساخت ، و نعمت خود را براو با « وصايت » تمام كرد ، و اسلام را براى مردمان تا روز قيامت دين گزيدهء خود قرار داد .
پيامبر اكرم به رساندن هر چه از پروردگار براو نازل شده بود قيام كرد ، و آنچه را كه خدا بر عهدهء او گذاشته بود به انجام رسانيد . و خدا اين امر را تأكيد كرد و گفت : * ( يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ، وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَه ، وَالله يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ) * [1] اى رسول ! آنچه از پروردگارت بر تو فرود آمده ابلاغ كن ، و اگر چنين نكنى رسالت او را به انجام نرسانده اى ، و خدا تو را از ( گزند ) مردمان نگاه خواهد داشت » . و كمال ابلاغ دين و كامل كردن آن ، با منصوب كردن راهنمايى براى امت بود ، تا چنان باشد كه عمل كردن به دين بىمراقب نماند ، و مسلمانان بىرئيس و پيشوا نباشند ، و قرآن بىناطق نماند ، و مسائل نو پديد ( مستحدثه ) بدون شخص جوابگو ، و عقول و افكار بىمربّى نباشد .
در آن هنگام كه دين تكميل يافت و ابلاغ كامل شد ، گفتهء خداى متعال چنين فرود آمد : * ( الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دِيناً ) * [2] امروز دينتان را برايتان كامل و نعمت خود را بر شما تمام كردم ، و اسلام را به عنوان دين براى شما برگزيدم » .
اصل وصايت ، سنّتى است ثابت در ميان پيامبران ،

[1] سورهء مائده ( 5 ) : 67 .
[2] سورهء مائده ( 5 ) : 3 .

560