إسم الكتاب : الحياة ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 767)

7 - الامام الكاظم « ع » : تفقّهوا في دين الله ! فإنّ الفقه مفتاح البصيرة ، و تمام العبادة ، و السّبب الى المنازل الرفيعة ، و الرّتب الجليلة ، في الدين و الدنيا .
و فضل الفقيه على العابد كفضل الشمس على الكواكب . و من لم يتفقّه في دينه ، لم يرض الله له عملا [1] .
( 1 ) امام كاظم « ع » : در دين خدا تفقه و پژوهش كنيد ، كه فقه كليد بصيرت و متمّم عبادت و سبب رسيدن به پايگاههاى بلند و مقامات عالى در دين و دنيا است . و برترى فقيه بر عابد همچون برترى خورشيد بر ستارگان است . و هر كه در دين خود تفقه نكند ، خدا از عمل او خرسند نمىشود . مقصود از « فقه » ، كه در احاديث رسيده است ، فقه به معناى اصطلاحى كنونى نيست ، بلكه مقصود « شناخت مجموعهء دين » است در حال ارتباط و پيوستگى . فقه كنونى شناخت بخشى از قرآن و اسلام است ، يعنى آيات احكام و احاديث مربوط به آن . بنا بر اين « فقيه » در اصطلاح اخبار ، به همان معناى دينشناس است ، همراه با عمل به احكام اسلام و تخلَّق به اخلاق آن - چنان كه علامهء مجلسى نيز بدان تصريح كرده است - رجوع كنيد به « نگاهى به سراسر باب » ، از همين باب ، عنوان 4 - « فقيه كيست ؟ » . شهيد ثانى نيز در اين باره سخنانى مبسوط گفته و تعاليمى گران ارج داده است ، كه در فصل يازدهم اين باب ، ذيل عنوان 1 و 3 ، نقل شده است . در جلد نخست نيز ( ص 102 ) ، در اين باره توضيحى كوتاه آورده شد . و اين همه تأكيد ، براى اهميّت اين مطلب و توجه يافتن به آن است . زيرا نمىتوان - و نبايد - اسلام را كه دين جامع الهى و خاتم اديان است ، و تا دامنهء قيامت براى بشر بسنده است ، و در برابر همهء مسائل انسانى و تحولات بشرى پاسخگو است ، منحصر در يك بخش از اسلام ( فقه اصطلاحى ) كرد ، و كارآيى كليّت قرآن كريم را ، در زمينهء ساختن جامعهء انسانى محدود به 500 آيه ( آيات الاحكام ) ساخت . اين كار به زيان جامعيّت قرآن و گسترش و بقاى اسلام است . البته بايد هر چه استنباط مىشود ، بر مبناى « اجتهاد » و بر پايهء « ادلَّهء اربعه » باشد ، اما محدود نباشد ؛ قالب بايد محدود باشد ، اما

[1] « تحف العقول » / 303 - 302 .

431