متعال در كتاب آسمانى آمده است و « راسخ در علم » شمرده شده‌اند ، جز كسانى نتوانند بود كه علمشان از علم خداى متعال باشد ( چنان كه در فصل بعد نيز بدان اشاره خواهيم كرد ) [1] .
احاديث نيز - چنان كه گذشت - در بارهء تأويل قرآن و « علم تأويل » سخن گفته‌اند ، و گفته‌اند كه اين علم مختص است به اهل آن . [2] بدين گونه خوب روشن مىشود كه « علم تأويل » غير از تأويل كردن آيات قرآن و « تفسير به رأى » است كه برخى بدان دست يازيده‌اند . بنا بر اين ، هر گونه تأويل قرآن و تفسير آيات آسمانى بدين شكل - يعنى تأويل از پيش خود و تفسير به رأى - از جملهء بزرگترين خطاها و گمراهيهاست ، تأويلكننده هر كس باشد ، عالمى بزرگ ، يا فيلسوفى فاضل ، يا عارفى محقق . و درست به همين دليل است كه پيامبر اكرم « ص » مىگويد :
« أكثر ما أخاف على أمّتي من بعدي ، رجل يتأوّل القرآن ، يضعه على غير مواضعه [3] بيشترين ترسى كه براى امتم پس از خود دارم ، از پيدا شدن كسانى است كه به تأويل آيات قرآن مىپردازند ، و آنها را به معناهايى جز آنچه هست مىگيرند » .
آرى ، براى هر چيزى اسبابى است و براى هر علمى راه رسيدنى . و پرداختن به « تأويل قرآن » بجز از راه آن گمراهى است ، و پذيرفتن اين گونه معانى از غير اهل آن اشتباه است . و به همين علَّت - كه آن را نقل باز گفته است و عقل بر آن تأكيد مىكند - براى هيچ كس جايز نيست كه قرآن را ، براى انطباق با مطلبى فلسفى يا عرفانى يا جز آن ، تأويل كند و آيات آسمانى را به رأى خويش تفسير نمايد ، و به منظور تأييد يك اصطلاح فلسفى يا يك تصوّر عرفانى و مانند اينها ، دست در آيات متشابه افكند .
علم تأويل و حلّ آيات متشابه ، جز در نزد صاحب قرآن كه مدينهء علم است ، و باب اين مدينه ( كه پيامبر « ص » علوم خويش را به او داده است ) و سپس در نزد ديگر اوصيا ، در جايى ديگر يافت نمىشود . و اينانند در حقيقت ربّانيّون امّت و حكيمان راستين دين و عالمان حقيقى اسلام . قرآن در خانه هاى ايشان نازل گشته

[1] احاديث فصل بعد با دقت ملاحظه شود .
[2] احاديث فصل بعد با دقت ملاحظه شود .
[3] احاديث فصل بعد با دقت ملاحظه شود .

268