آدمى شايسته چنان دانسته است كه در عمل خود به چشم بزرگ بودن نگاه نكند ، چه هنگامى كه شخص عمل خود را قابل توجه و شايسته و نيكو و بسنده تصور كرد ، به آن قناعت مىورزد و از كردهء خود خرسند مىشود ، و ديگر دست به كارى نمىبرد يا كمتر مىبرد . ولى اگر انسان در كار خود به چشم كوچكى نگاه كند ، مىكوشد تا بيش از پيش به كار برخيزد و بر تلاش خود بيفزايد .
هم انگيزه هايى براى عمل و فعاليت ، و هم انگيزه هايى براى ركود و دست كشيدن از عمل وجود دارد ، كه شمارى از آنها را در اين باب ياد كرديم . بر ما واجب است كه انگيزه هاى عمل را در جانهاى خود زنده نگاه داريم ، و انگيزه هاى ركود و ترك عمل و اهمال را در خود بكشيم .
13 - تدبير در مقدمات و ارزيابى نتايج : بر آدمى واجب است كه اعمال و افعال او مقرون به تدبير و نظم و در نظر گرفتن مقارنات و جوانب باشد . بنا بر اين بايد پيش از هر چيز ، نتيجهء كار خود را ارزيابى كند ، سپس به كار برخيزد . ارزيابى و محاسبهء پيش از هر عمل ، چيزى است كه بر ارزش عمل مىافزايد ، و گوهر آن را تعالى مىبخشد ، و نتيجه را نيكو مىسازد .
و چون عامل هر كار ، از چنين تأملات و نگرشهايى برخوردار باشد ، نيرو و توان خويش را صرف انجام دادن كارهاى نيكو و برتر و اعمال مهمّ و اصلى مىكند و كارهايى جز اين را كنار مىنهد . اين است كه بايد متوجه اين امر باشيم كه ارزش اعمال از همين جهت در نظر گرفته مىشود . از اين رو ، عمل اندك ، در اوضاع و احوال مناسب و زمان شايسته ، گرانبهاتر از عمل فراوانى است كه در وقتى نامناسب صورت گرفته باشد .
14 - بهره گيرى درست از نيروها و توانهاى انسانى : براى انسانى كه در زندگى كوشا باشد ، و ارزش عمر را بشناسد ، و احساس مسئوليت كند ، لازم است كه از كار بيهوده و گفت ياوه دورى گزيند ، و نيروهاى خود را در امور پوك و ميان تهى و اعمال باطل صرف نكند ؛ بلكه شايسته است كه از نيروها به صورتى درست بهره گيرد ، آن گونه كه دين فرمان

594