3 - راه ميانگين ( مراعات حد وسط در كارها ) : سطح طبيعى براى هر چيز حد ميانگين است نه چيزى كمتر و نه چيزى بيشتر از آن . و اشيا همه در اين سطح به جانب كمال مطلوب خود حركت مىكنند . پس انسان نيز نبايد از اين مدار - كه مدار طبيعى براى هر چيزى و هر حركتى است - خارج گردد . به همين جهت ، مراعات حدّ وسط در همهء اعمال و گزينشهاى آدمى ضرورت پيدا مىكند . و تعبيرى كه در قرآن كريم آمده : * ( وَكَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً ) * [1] بدين گونه شما را امتى ميانگين قرار داديم » ، ناظر به همين اصل است . [2] امت ميانگين امتى است كه زندگى انسانى و جهتگيريهاى اجتماعى او بر جادهء آشكار و صراط مستقيم كه همان حد وسط است پيش برود . و از انحراف به دو طرف ، كه او را از مدار طبيعى در زندگى و راه درست تكامل دور مىسازد ، خوددارى كند . بنا بر اين امت مسلمان بايد ، به همين گونه ، امت وسط و ميانگين باشد . [3] 4 - اقدام ترس را از ميان مىبرد : آدمى پيش از آنكه به عمل آغاز كند ، غير از آن است كه در شروع به كار چنان است . پيش از اقدام به كار در بارهء آن مىانديشد ، و امكانات خود را مىسنجد ، و در توانايى خود ترديد مىكند ، و موانعى را كه در برابر دارد بزرگ مىشمارد ، و گاه موانع را چنان بزرگ مىبيند كه انجام آن عمل را غير ممكن تصور مىكند ، اين است كه يك پا پيش مىگذارد و يك پا پس ؛ ولى چون عزم جزم كرد و به اقدام پرداخت ، خواهد ديد كه بيشتر آنچه در نظر وى به صورت مانع مىنموده چيزهايى ذهنى بوده كه در خارج وجود واقعى نداشته است . بنا بر اين ، با اقدام به كار است كه قدرت و نيروى عامل افزايش مىيابد ، و دامنهء توانهاى او گسترده تر مىشود ، و بر آنچه دشوار مىنمود فايق مىآيد ، و موانع را از سر راه خود برمىدارد .
گر مرد رهى ميان خون بايد رفت

[1] سورهء بقره ( 2 ) : 143 .
[2] براى معانى اين آيه ، و احاديث اهل بيت - عليهم السلام - در تفسير آن ، رجوع كنيد به « اصول كافى » 1 / 190 ؛ « مجمع البيان » 1 / 225 - 224 ؛ تفسير « نور الثقلين » 1 / 135 - 134 .
[3] براى معانى اين آيه ، و احاديث اهل بيت - عليهم السلام - در تفسير آن ، رجوع كنيد به « اصول كافى » 1 / 190 ؛ « مجمع البيان » 1 / 225 - 224 ؛ تفسير « نور الثقلين » 1 / 135 - 134 .

590