أفهمه . قال : الايمان حالات ، و درجات ، و طبقات ، و منازل : فمنه التّامّ المنتهي تمامه . و منه النّاقص البيّن نقصانه ، و منه الرّاجح الزّائد رجحانه .
قلت : إنّ الايمان ليتمّ و ينقص و يزيد ؟ قال : نعم . قلت : كيف ذلك ؟ قال : لأنّ الله - تبارك و تعالى - فرض الايمان على جوارح ابن آدم ، و قسّمه عليها ، و فرّقه فيها ، فليس من جوارحه جارحة إلَّا و قد وكَّلت من الايمان به غير ما وكَّلت به أختها ؛ فمنها قلبه الَّذي به يعقل و يفقه و يفهم . و هو أمير بدنه الَّذي لا ترد الجوارح و لا تصدر إلَّا عن رأيه و امره . و منها عيناه اللَّتان يبصر بهما ، و أذناه اللَّتان يسمع بهما ، و يداه اللَّتان يبطش بهما ، و رجلاه اللَّتان يمشي بهما ، و فرجه الَّذي الباه من قبله ، و لسانه الَّذي ينطق به ، و رأسه الذي فيه وجهه . فليس من هذه جارحة إلَّا و قد وكَّلت من الايمان به غير ما وكَّلت به أختها ، بفرض من الله - تبارك اسمه - ينطق به الكتاب لها ، و يشهد به عليها .
ففرض على القلب غير ما فرض على السّمع ، و فرض على السّمع غير ما فرض على العينين ، و فرض على العينين غير ما فرض على اللَّسان ، و فرض على اللَّسان غير ما فرض على اليدين ، و فرض على اليدين غير ما فرض على الرّجلين ، و فرض على الرّجلين غير ما فرض على الفرج ، و فرض على الفرج غير ما فرض على الوجه .
( 1 ) امام صادق « ع » - ابو عمرو زبيرى گويد : به خدمت امام جعفر صادق گفتم :
اى دانا ! مرا خبر ده كه كدام عمل در نزد خدا برتر است ؟ گفت : آنچه خدا چيزى را بدون آن نمىپذيرد . گفتم : آن چيست ؟ گفت : ايمان به خدا - كه جز او سزاوار پرستشى نيست - از همهء اعمال بالاتر است و از همه شريفتر ، و در بهره مندى آدمى از آن از همه عاليتر . گفتم : آيا بيان نمىدارى كه ايمان گفتار همراه با كردار است ، يا گفتار بدون كردار ؟ گفت : ايمان همه اش عمل و كردار است ، و گفتار ( و اقرار به زبان ) پاره اى از اين كردار است . خدا

473