بسيار فشرده بيان گشت ، با اينكه اين مسأله - با همهء وضوحى كه دارد - نيازمند شرح و بيانى است كه از انگارهء اين سرآغاز بيرون است ، ليكن چون مقصود از اين كتاب عرضه كردن آموزشهاى اسلام است ، و اسلام كاملترين نظام الهى است كه در تاريخ ظهور كرده و پايان دهندهء همهء اين گونه نظامها است ، اشارهء بسيار - خلاصه اى به نظامها و دستورها و رهبريهايى كه تاريخ انسان در دوره هاى مختلف آنها را شناخته است لازم بود .
بشريت از روزگار باستانى تا زمان حاضر ، با اين رهبريها و قدرتها درگير بوده و آنها را از لحاظ كمى و كيفى آزموده است و با آنها زيسته و جوهره شان را محك زده و آنچه را بدان مىخوانده‌اند مشاهد كرده است . و حركت خودآگاهانه اى كه امروز از جهت سر فرود آوردن به حقايق معنوى و تمسك جستن به شعاير مذهبى و گرد آمدن مردمان در پيرامون رجال بزرگ دينى ، براى گسترده تر كردن مبارزات اصلاحى و تغيير نظامى ، در زمان حاضر ديده مىشود ، محصول همان درگيرى و آزمودن و محك زدن است . و اين بيدارى ، اكنون از درون ضمير بزرگ بشرى برخاسته است .
و چون آدمى دريافت كه طاغوتان او را در بند كشيده و به بردگى گرفته‌اند و همواره شمشير بر فرقش آخته‌اند ، و فيلسوفان و انديشه مندان چيزى به وى نداده‌اند كه تشنگى او را فرو نشاند ، در صورتى كه پيامبران او را به « علم » و « عمل » خوانده‌اند - كه از يك سو شمشير را به گوشه اى پرتاب مىكند ، و از سوى ديگر نيكيهاى فلسفه و حكمت را با خود دارد - به همين جهت ملتها و اقوام انسانى در پيرامون پيامبران فراهم آمدند ، و به ايشان گرويدند و آنان را به راهنمايى خويش برگزيدند ، و مال و جان خود را در راه ايشان و هدفهاى شريف و نيك ايشان فدا كردند .
و پيامبران ، از روى راستى و اخلاص ، به بشريت خدمت كردند ، تا پيامهاى خداى را گزارده باشند و دادگرى و حق را بگسترند . آنان با دشواريها و دردها زيستند ، و زندگى ايشان با مصيبتهاى تلخ و فداكاريهاى دشوار آميخته شد ، تا سرانجام توانستند دست انسان را بگيرند و راه راستتر و جادهء هموارتر را به او نشان دهند .

44