إسم الكتاب : الحياة ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 778)

و اخلاص و كوشايى وجود يابد ؟ و آيا مىشود كه اين همه ، بىآنكه آدمى آزاد باشد و آزاد بينديشد ، صورت تحقق پيدا كند ؟ و آيا آزادى به تنهايى ، بدون آنكه انسان آزادى را وسيله اى براى نماياندن ارزشها و هنرهاى خويش قرار دهد ، سودى دارد ؟
و آيا براى انسانى كه به طبع و براى دست يافتن به نيازمنديهاى خويش اجتماعى و متمدن است ، اين امكان وجود دارد كه هنرها و مواهب خويش را جز در جامعه اى بناشدهء بر فضيلت آشكار سازد ، جامعه اى كه بتواند در آن با بنى نوع خويش زندگى كند ، و به صورتى سزاوار به ايشان سود رساند و از ايشان سود برد ؟ و آيا چنين زمينه اى جز در يك نظام درست و سالم و بر حق مىتواند به دست آيد ؟ و دريغ كه بشريت از روزگاران كهن دستخوش نظامهاى باطل و فاسد و بنده پرور بوده است ، و همين بزرگترين مصيبت انسان و انسانيت است در درازناى قرنها و عصرها .
آرى ، قرنها و قرنها بر انسان گذشته است كه جبّاران و طاغوتان و قدرتمندان و توانگران و متجاوزان و زمينداران و سلطه جويان و تزويرگران او را به بندگى و بردگى گرفته‌اند . . .
قرنها و قرنها بر انسان گذشته است كه زورمندان و گردنكشان به نامهاى خسرو و قيصر و همانندهاى ايشان ، او را بردهء خويش ساخته‌اند . . .
قرنها و قرنها بر انسان گذشته است كه اميران و پسران و دختران ايشان او را به خدمت خويش درآورده‌اند ، و فرمانروايان و فرزندان پسر و دختر ايشان او را به كار كردن براى خود ناگزير كرده‌اند او را برده مىساخته‌اند و به خدمت مىگرفته‌اند ، تنها در برابر خوراك اندكى كه به وى مىداده‌اند تا نميرد ، و پوشاك مختصرى تا برهنه نباشد . . . چنين بوده است ارزش آدمى و ارزش روح و كرامت و آزادى و شرف او ، در طول تاريخ . . .
در گذرگاه زمان و در طول سالهاى درازى كه بشر بر روى زمين زيسته ، نظامها و دستگاه هاى فرمانروايى گوناگونى در تاريخ آشكار شده است ، كه صاحبان آنها از اين سخن مىگفتند كه اگر جامعهء بشرى سر به فرمان ايشان نهد و از قوانين ايشان

41