پس اين كتاب ، تنها مجموعه اى از آيات و احاديث نيست ، بلكه تنظيم جهانشناسى و ايدئولوژى اسلامى است با التزام دقيق به اينكه اين جهانشناسى و ايدئولوژى به دست آمده از قرآن و حديث و از فهم مجموعى و موضوعى آنها باشد . [1] بدين - گونه اين كتاب ، با آنكه در آن ، مسائل گوناگون الهى ، اعتقادى ، علمى ، سياسى ، اقتصادى ، اخلاقى ، تربيتى ، اجتماعى ، روحى و معنوى ، هنرى ، فلسفهء تاريخى ، دفاعى و نظامى و . . . عرضه گشته است ( و عرضه خواهد گشت ) [2] در طرح كلَّى خود عرضه كنندهء يك « نظام مكتبى » و يك جريان پيوسته است ، نه فصلهايى پراكنده و موادّى گزيده ، و فاقد ارتباط انداموار ( ارگانيك ) ، بلكه بابها و فصلهاى آن ، يكسر ، يك پيكرهء واحد شناختى و فكرى و عملى را ارائه مىكند ، و يك جهان نگرى فراگير را در پيشديدها مىنهد .
بر اين موضوع از اين جهت تأكيد مىشود تا ديدگاه اصلى از اين فهم و تدوين ، درست ، معلوم گردد ، زيرا كه اگر ديدگاه اصيل و اصلى اين « عرضه و تجديد » معلوم نباشد ، و در مثل ، برخى آن را تنها مجموعه اى حديثى تلقّى كنند [3] ، به بسيارى از

[1] مىتوان گفت ، از قرآن كريم و احاديث تاكنون در اين موارد استفاده شده است : أ - در فقه ، ب - در موعظه و اخلاق ، ج - در عقايد و كلام ، د - در تفسير قرآن ، ه - در تواريخ اسلامى ، و - در برخى موضوعات ويژه ( گوناگون و نوادر ) . و استفاده هاى ياد شده ، همواره ، از بخشى از « آيات » و « احاديث » بوده است ، آن هم به صورتهايى گسسته ، نه در يك نظام واحد شناختى و عملى .
[2] يعنى در دورهء كامل « الحياة » ، كه البته تاكنون به عرضهء داشت بيش از 6 جلد آن موفّق نگشته‌ايم .
[3] چنان كه گاه چنين ديده شده است كه برخى از خوانندگان و مراجعه كنندگان به كتاب آن را مجموعه اى منتخب از آيات و احاديث پنداشته‌اند ، و در شمار كارهاى سنّتى و تقليدى اين مقوله آورده‌اند . در صورتى كه اين تلقى و تدوين و عرضه ، يك دنباله روى و تقليد نيست ، يك ابتكار و تجديد است . و - همان گونه كه در بالا ياد كرديم - بر اين تمييز و انگاره شناسى براى آن تاكيد مىكنيم تا مقاصد اعلاى تعاليم الهى و اسلاميى كه در آيات و احاديث آمده است هر چه بيشتر و بهتر و خطدهنده تر شناخته گردد ، و راهساز باشد ، و چاره گر افتد . خوب است هم اكنون اين را نيز به حضور خوانندگان و مراجعه كنندگان محترم معروض بداريم - اگر چه بر بسيارى از فاضلان و ژرفنگران روشن است - كه اگر گاه در خلال گفتار ، از ارج و هدف ، يا انگاره و شمول اين مجموعه سخنى به ميان آوريم ، اين نيز براى جلب نظرها و افكار است به معارف پرغناى قرآنى و حديثى كه در اين كتاب آمده است ، و خود بخش اصلى و عمدهء كتاب است و عامل پديد آورندهء آن ، اين است ، نه اينكه از كار خويش دم زده باشيم ، كه ما كارى نكرده‌ايم . كار ما چيزى نيست جز انجام وظيفه اى بس ناچيز ، و عرض ادبى عاجزانه ، در آستان پرشكوه معارف آفتابسان « قرآن كريم » ، و حقايق درياوار « حديث شريف » .

18