نگاهى به سراسر باب در اين باب ، دسته اى از اصول آموزشها و رسالتهاى پيامبران را كه با قضاياى بشرى و اجتماعى ارتباط داشت آورديم . اين اصول ، روح دعوت پيامبران و جوهر رسالتهاى ايشان است ؛ روحى كه در همهء آنچه آورده‌اند جريان دارد ، بدانسان كه چون اين روح در قانون يا نظامى مشهود نباشد ، مىتوان به يقين دانست كه پيوندى با آن تعاليم و آموزشها ندارد ، بلكه آن نظام و آن قانون عبارت از نظامهاى سلطه جويانه اى است كه براى بهره كشى از انسان وضع شده است .
پس اين اصول مقياسى براى شناسايى رسالتهاى واقعى آسمانى است ، و به مدد آنها مىتوانيم درست و نادرست را از يك ديگر بازشناسيم ، و خالص و آميخته را - در مجموعهء تعاليم موجود در دست انسان - از هم تميز دهيم . اينك اشاره اى مجدّد به برخى از آن اصول :
1 - بر پايى قسط و دادگرى در ميان مردم : همانا از مهمترين اصولى كه پيامبران مردمان را به آن فراخواندند و براى پيريزى پايه هاى آن و استوار ساختن بناى آن كوششهاى سزاوار كردند ، برپايى قسط و دادگرى در ميان مردمان است ، در هر امرى از امور زندگى انسانى ، چه كوچك و چه بزرگ . بلكه آنچه از قرآن كريم - به طور صريح - فهميده مىشود اين است كه بر پايى قسط و دادگرى در ميان مردم همان اصل اساسى و تنها هدف بعثت پيامبران و فرود آمدن كتاب آسمانى و ميزان الهى است : * ( لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَأَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَالْمِيزانَ ، لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ) * [1] - ( 1 ) هر آينه پيامبران را با نشانه هاى آشكارا برانگيختيم ، و با آنان كتاب و ميزان فرستاديم ، تا مردمان به قسط و دادگرى برخيزند ( و همه چيز بر پايهء داد و دادگرى باشد ) » .
بنا بر اين ، تا هنگامى كه در اجتماعى ، قسط و دادگرى بر همهء شئون آن و برنامه ريزيها و جهتگيريهاى آن حاكم نباشد ، ممكن

[1] سورهء حديد ( 57 ) : 25 .

96