نگاهى به سراسر باب قرآن لوحه اى الهى است كه در آن جهانهاى تكوين ( و نظامهاى تشريع ) انعكاس يافته است . تعبيرى كلامى است از آنچه در جهان هست گشته و جريان يافته ، يا پس از اين هست خواهد گشت و جريان خواهد يافت . بنا بر اين ، شناخت قرآن ، مبدأ حركت تكاملى انسان است . و كمالى كه از تأثير پذيرى آدمى از قرآن حاصل مىشود ، از راه ديگر در دسترس وى قرار نمىگيرد . با قرآن اين فرصت پيدا مىشود كه انسان پايگاه خود را در جهان هستى و عوالم آن بشناسد و مقصود از آفرينش خود را بداند .
آدمى ، با مراجعه به اين لوحهء ربّانى ، از حقيقت جان و تن خود ، و حقيقت دنيا و آخرت ، و حقايق ديگرى جز اينها آگاه مىشود ، و همچنين از پيوند خود با خدا و ارتباطهاى خود با ديگر افراد بشر خبر پيدا مىكند . و اين شناختى فراگير است كه فرصت آن را فراهم مىآورد تا آدمى با زندگى و نمودها و حركتها و هدفهاى آن انسجام پيدا كند ، و در مسير صحيح و طبيعى زندگى بيفتد ، يعنى مقصدى كه پيامبران الهى براى تحقق يافتن آن كوشيده‌اند .
و اين همه از آن جهت است كه قرآن روشنى و راهنما است ، و اجتماع بشرى را از مرگ به زندگى ، و از نوميدى به اميدوارى ، و از كسالت به نشاط ، و از سكون به حركت ، و از خوارى به عزت بيرون مىآورد ، آنگاه به جهت بخشيدن به حركتهاى بشرى مىپردازد ، و آنها را در جهت تحقق پذيرى و پيشرفت اجتماعى قرار مىدهد . به همين منظور است كه پيامبر اكرم گفته است : « چون فتنه ها بر شما ، همچون پاره هاى شب تاريك روى آورده مايهء گمراهى و اشتباهكارى شود ، بر شما باد به قرآن » .
بنا بر اين ، انسان در بازگشت به قرآن ، همچون سياره اى است كه در مدار خود قرار بگيرد و به جانب كمال نهايى در منظومهء خود در جهان بزرگتر پيش برود . از آنچه به اشاره گفته شد به دست مىآيد كه قرآن

296