إسم الكتاب : اصول فلسفه و روش رئاليسم ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 204)

حس باصره در ابصار مستقيم و منعكس خود اغلاط بىشمارى دارد ما اجسام را از دور كوچكتر و از نزديك بزرگتر از مقدار واقعىشان مىبينيم در يك سر سالن بلندى اگر بايستيم سطح زير پايمان هر چه دور تر بلندتر ديده مىشود سقف بالاى سرمان هر چه دور تر پائينتر ديده مىشود دو خط متوازى را اگر در وسط بايستيم متمايل و گاهى دو خط متمايل را متوازى مىبينيم بسيارى از اجسام متحركه را اگر خود نيز متحرك باشيم با تساوى حركتين در جهت و سرعت ساكن و با تغاير حركتين با حركتهاى غير واقعى مىبينيم قطره اى كه از آسمان مىافتد به شكل خط و آتش آتش گردان به شكل دايره ديده مىشود اجسام مختلفه را از كره و استوانه و مكعب و مخروط و موشور [ منشور ] به شكل سطحهاى غير منطبق مشاهده مىكنيم چيزهائى كه اساسا دروغند مانند شكل در شكم آينه و آب در سراب مىيابيم و همچنين بسبب اختلاف دورى و نزديكى و تاريكى و روشنى رنگ اجسام را تغيير مىدهيم و همچنين . . . .
حس لامسه در اغلاط دست كمى از باصره ندارد و اختلاف كيفيات در عضو لامس در نشان دادن گرمى و سردى و سختى و نرمى و جز آنها كاملا مؤثر مىباشد در مثال معروف اگر يك دستتان را در آب داغ گرم نموده و دست ديگرتان را در آب يخ سر كنيد و پس از آن هر دو را با هم در آبى نيمه گرم بگذاريد از حال آب دو خبر كاملا متناقض كه با خارج نيز وفق نمىدهد به شما خواهند رسانيد .
حسهاى ديگر مانند حس ذائقه و غير آن به نوبه خود اغلاطى دارند و بالاخره غلط و تناقض در حواس به اندازه اى بسيار است كه از هر گوشه و كنار مىتوان صدها مثال و شاهد براى آن پيدا كرد غلط در خيال و همچنين در فكر كلى ديگر نيازمند بگشتن و

171