پاسخ چنان كه روشن است در ضمن شبهه واقعيتى فى الجمله اثبات شده و آن واقعيت ما و فكر ما است كه معلوم ما است و البته اين سخن راست است چيزى كه هست اين است كه كسى كه اين استدلال را ساخته تصور نموده است كه اگر ما راستى واقعيتى داشته باشيم در صورت تعلق علم بوى بايد واجد واقعيت خود واقعيت بوده باشيم نه واجد علم بواقعيت و حال آنكه قضيه به عكس است و آنچه بدست ما مىآيد علم است نه معلوم واقعيت .
و اين تصورى است خام زيرا اگر چه پيوسته علم دستگير ما مىشود نه معلوم ولى پيوسته علم با خاصه كاشفيت ( 1 ) خود دستگير مىشود نه بى خاصه و گرنه علم نخواهد بود و كسى نيز مدعى نيست كه ما با علم بخارج خود واقعيت خارج را واجد مىباشيم نه علم را .

66