تصديقات مظنون مشهور بود يا نزديك به شهرت حصر آن ممكن باشد و بحسب آن اعداد انواع غير متعذر و اما تخييلات بسبب آنك غير مشهور بود محصور نتواند بود چه هر چه غريبتر و مستبدعتر و لذيذتر مخيلتر و علت انفعال نفس از آنچه مغافصه به او رسد بيشتر بود از آنچه بتدريج رسد يا رسيدنش متوقع باشد و به اين سبب بود كه مضاحك و نوادر اول بار كه استماع افتد لذيذتر باشد و باشد كه بتكرار اقتضاء نفرت نفس كند از آن پس اعداد انواع در اين صناعت ممكن نبود و ببايد دانست كه هر يكى را از تخييل و وزن و قافيه مراتب بسيار بود در جودت و رداءت چه تخييلى بود كه اقتضاء انبساط مفرط كند و باشد كه اقتضاء انقباض مفرط كند و همچنين در ديگر انفعالات و در ديگر طرف تخيل باشد كه زيادت تاثيرى نكند و از جهت قدرت بعضى قدماء شعرا بر تصرف تام در نفوس عوام ايشان شعرا را با انبياء در سلك مشابهت مىآورده اند و در اين روزگار نيز اشعار نيك از خطب در بعضى منافع مؤثرتر است و همچنين وزنى بود در كمال تناسب به حدى كه ايقاعاتش حيوانات ديگر را در حركت و اهتزاز آورد و وزنى بود از تناسب دور چنانك انتظامش بعضى مردم احساس نكنند و در قوافى قافيه اى بود مشتمل بر صنعتى لطيف مانند لزوم ما لا يلزم و قافيه اى بود مشتمل بر خللى مانند اقوا يا ايطاء يا سناد يا عيبى ديگر از عيوب مذكور در علم قوافى و يونانيان را اغراضى محدود بوده است در شعر و هر يكى را وزنى خاص مناسب مثلا نوعى بوده است مشتمل بر ذكر خير و اخيار و تخلص بمدح يكى از آن طايفه كه آن را طراغوديا خوانده اند و آن بهترين انواع بوده است و آن را وزنى بغايت لذيذ بوده و نوعى ديگر مشتمل

590