اسم خوانند چون رجل و ضارب و اگر دلالت از آن جهت كند كه واقع باشد در زمانى محصل چون ماضى يا حال يا مستقبل آن را فعل خوانند مانند ضرب يضرب و قسم دويم را حرف خوانند و منطقيان فعل را كلمه خوانند و حرف را ادات پس لفظ مفرد يا اسم بود يا فعل يا حرف و اسم يا بر ذوات چيزها دلالت كند چون انسان يا بر صفات مجرد چون نطق يا بر مجموع هر دو چون ناطق و همچنين يا بر نفس زمان چون يوم و سنه يا بر مجموع زمان و معنى ديگر چون تقدم و اصطباح يا بر معنئى كه لا محاله واقع باشد در زمانى غير محصل چون مضى و ضارب و فرق ميان اين اسم و فعل بان بود كه زمان اسم غير محصل بود چنانك گفتيم و زمان فعل محصل بود چون مضى و ضرب و همچنين اسم يا جامد بود يا سايل جامد آن بود كه از او اشتقاقى نتوان كرد مانند حيزبون و هيهات و سائل آن بود كه قابل اشتقاق بود چون ضرب و همچنين اسم يا موضوع باشد چون ضرب و يا مشتق بود چون ضارب و مضروب و فعل در بيشتر لغات مشتق بود چنانك در لغت عرب از اسمى مشتق است كه آن را مصدر مىخوانند و فعل متضمن يا مستلزم چهار چيز بود معنئى و محل آن معنى را و حدوثى معنى را در آن محل و زمانى حدوث را چنانك در ضرب ضرب معنى است و محل آنچه بجاى فاعل بود چه فعل اقتضاء فاعلى كند هر چند نا معين باشد در لفظ و حدوث ضرب در ضارب آن معنى است كه از ضرب مفهوم است و زمان حدوث زمان ماضى است در اين صورت و از اين چهار معنى يكى كه محل فعل است گاه بود كه تعلق بلفظى ديگر گيرد

15