تا بر ترتيب طبيعى باشد و اگر فصول نه به اين اعتبارات بود مانند حساس و متحرك باراده تقديم يكى اولى نباشد و ببايد دانست كه اجزاء حدود و رسوم را ارتباطى بود تا از مجموع يك چيز حاصل شود كه حد يا رسم باشد و آن ارتباط در حد شارح اسم بربطى تقييدى باشد در لفظ چنانك گفته آمده است و در حد دال بر ماهيت بحصول اتحادى كه مؤدى بود به تصور ماهيتى در عقل مطابق ذاتى موجود در خارج يا هم در عقل فصل ششم در بيان وجه انتفاع بتحليل و قسمت در اقتناص حدود و غير آن همچنانك در قياس اغلب چنان بود كه اول مطلوب وضع كنند و بعد از آن طلب مقدماتى كنند كه منتج مطلوب بود در حدود نيز اول محدود وضع كنند و بعد از آن طلب ذاتيات او كنند بطريق تحليل و قسمت و امثال آن تا از آن تركيب حد كنند و اقتناص محمولات ذاتى بطريق تحليل چنان بود كه در ماهيت محدود تامل كنند تا در تحت كدام جنس افتاده است از اجناس عالى و ديگر انواعى كه با او در تحت آن جنس افتاده اند چيست و مشاركت و مباينت ذاتى ميان آن انواع بكدام صفتست تا هر يكى از ذاتيات مشترك و ذاتيات خاص با دست آيد و استقراء را در اين باب معاونتى تمام باشد مثلا خواهند كه ذاتيات خط معلوم كنند نگاه كنند خط در تحت مقوله كم باشد و از نوع كم متصل و خط مستقيم و خط مستدير و خط منحنى و خط محدب در معنى خط اشتراك دارند پس چون در معانى ذاتى هر يكى تامل رود خط مستقيم طولى بود بى عرض كه نقطهائى كه بر او فرض كنند مقابل يكديگر بود و خط مستدير طولى بود بى عرض كه نقطه فرض توان كرد كه خطهائى كه از آن نقطه به او كشند متساوى بود و خط محدب طولى بود بى عرض كه برو يك نقطه موضع اتصال دو خط مستقيم بود و بر غير استقامت و خط منحنى طولى بود بى عرض كه از محيط قطعى زايد يا ناقص يا متكافى بود پس چون اين خصوصيات بيفكنند حد خط بماند

425