فقط مطالب را مىگيرد [1] . و چون حقيقت نبوت و حيثيت ولايت با هم فرق دارد و در اين عبارت ( العلماء ورثه الانبياء ) وصف عنوانى انبياء مراد بوده و علماء را به لحاظ همين وصف عنوانى نازل منزلهء انبياء قرار داده است . [2] و اين وصف هم اقتضاى ولايت را ندارد بنا بر اين ما نمىتوانيم از اين جمله براى علماء استفادهء ولايت را بنماييم . البته اگر فرموده بود علماء به منزلهء موسى يا عيسى هستند ما مىفهميديم همان طورى كه حضرت موسى همهء جهات و حيثيات را كه يكى از آنها ولايت مىباشد دارا هستند علماء نيز داراى حيثيت ولايت مىباشند ، ليكن چون اين طور نفرموده و علماء را نازل منزلهء شخص قرار نداده نمىتوانيم از جملهء مزبور چنين استفاده‌اى را بنماييم .
در جواب اين اشكال ، بايد عرض كنم كه ميزان در فهم در آيات و ظواهر الفاظ ، عرف عام و فهم متعارف مردم است نه تجزيه و تحليل هاى علمى . و ما هم تابع فهم عرف هستيم . اگر فقيه بخواهد در فهم روايات دقائق علمى را وارد كند از بسيارى مطالب باز مىماند . بنا بر اين اگر عبارت . العلماء ورثه الانبياء . را به عرف عرضه كنيم آيا در ذهن آنها مىآيد كه وصف عنوانى انبياء مراد است و فقط در همين وصف عنوانى تنزيل مىباشد ؟ يا اين كه اين جمله را اماره ( دليل ) قرار مىدهد براى اشخاص ؟ يعنى اگر از عرف مردم سؤال شود : فلان فقيه به منزلهء موسى و عيسى است يا نه ؟ جواب مىدهد طبق اين روايت آرى ، چون موسى و عيسى از انبياء هستند . يا اگر سؤال شود كه فقيه وارث رسول الله ( ص ) است يا نه ؟ مىگويد : آرى ، چون رسول الله ( ص ) از انبياء است .
بنا بر اين ما نمىتوانيم . انبياء . را وصف عنوانى بگيريم خصوصا چون به لفظ جمع است . اگر به لفظ مفرد مىآورد باز راهى براى آن احتمال بود ، ليكن وقتى كه گفتند . انبياء . و لفظ جمع آوردند يعنى كل فرد من الانبياء ، نه اين كه كل فرد من الانبياء بماهم انبياء كه

[1] اصول كافى ، ج 1 ، ص 245 - 246 ، « كتاب الحجه » ، « باب طبقات الأنبياء و الرسل و الائمه ( ع ) » حديث 1 .
[2] وصف عنوانى « صفتى است كه در جاى يكى از اجزاى قضيه مىنشيند . مراد آن است كه مضمون حديث تنها ناظر است به صفت » نبوت « لا غير . يعنى علما وارثان » انبيا « هستند و » انبيا « كسانىاند كه مطالب دينى را از منبع وحى دريافت مىكنند . بنا بر اين از اين حديث بر نمىآيد كه مسئوليت ولايت و امامت كه بر عهده بعضى از انبيا بوده است متوجه وارثان انبيا نيز هست .

99