استدلال براى خلافت و حكومت ائمه به آن شده است ، لكن در جملهء خلفائى كه رسيده‌اند توقف نموده‌اند . و اين نيست مگر به واسطهء آن كه گمان كرده‌اند خلافت رسول الله محدود به حد خاصى است ، يا مخصوص به اشخاص خاصى ، و چون ائمه ، عليهم السلام ، هر يك خليفه هستند ، نمىشود پس از ائمه علما فرمانروا و حاكم و خليفه باشند ؛ و بايد اسلام بىسرپرست و احكام اسلام تعطيل باشد ! و حدود و ثغور اسلام دستخوش اعداء دين باشد ! و آن همه كجروى رايج شود كه اسلام از آن برى است .
< فهرس الموضوعات > [ روايت دوم ] < / فهرس الموضوعات > [ روايت دوم ] محمد بن يحيى ، عن احمد بن محمد ، عن ابنِ محبوبٍ ، عن علىِّ بن أبى حمزةَ ، قال سمعت أبا الْحسن موسى بن جعفر ، عليهما السلام ، يقول : إذا ماتَ الْمؤمِنُ ، بَكَتْ عَلَيْه الْملَائِكةُ وَبِقاعُ الأرْضِ الَّتى كانَ يَعْبُدُ الله عَلَيْها ، و أبْوابُ السَّماء الَّتى كانَ يُصْعَدُ فيها بِأعْمالِه ؛ وَثُلِمَ فى الاْسلامِ ثُلْمَة لا يَسدُها شَيْءٌ ، لأَنَّ الْمُؤمِنينَ الْفُقَهاءَ حُصُونُ الاْسْلامِ كَحِصْنِ سُورِ الْمَدِينَةِ لَها . [1] مىگويد از امام موسى بن جعفر الصادق ( ع ) شنيدم كه مىفرمود : « هر گاه مؤمن ( يا فقيه مؤمن ) بميرد ، فرشتگان بر او مىگريند و قطعات زمينى كه بر آن به پرستش خدا برمىخاسته و درهاى آسمان كه با اعمالش بدان فرا مىرفته است . و در ( دژ ) اسلام شكافى پديدار خواهد شد كه هيچ چيز آن را ترميم نمىكند ، زيرا فقهاى مؤمن دژهاى اسلاماند ، و براى اسلام نقش حصار مدينه را براى مدينه دارند . » < فهرس الموضوعات > در بارهء متن اين روايت < / فهرس الموضوعات > در بارهء متن اين روايت در همين باب از كتاب كافى روايت ديگرى هست كه به جاى اذا مات المؤمن جملهء اذا مات المؤمن الفقيه دارد . [2] در حالى كه صدر روايتى كه نقل كرديم كلمهء الفقيه را ندارد ، لكن از ذيل آن كه تعليل مىفرمايد به لأنَّ المؤمنين الفقهاء معلوم مىشود كلمهء « فقيه » از بالاى روايت افتاده باشد . مخصوصاً با مناسبتى كه از ثلم فى الاسلام ، حصن و مانند آن استفاده مىشود كه تمام مناسب با « فقها » ست .

[1] اصول كافى ، ج 1 ، ص 47 ، « كتاب فضل العلم » ، « باب فقه العلماء » . حديث 3 .
[2] اصول كافى ، جلد 1 ، ص 46 ، « كتاب فضل العمل » ، « باب فقه العلماء » ، حديث 2 .

66