نتيجهء بسيار روشنى كه از اين مطالب بدست مىآيد همين است كه بعنوان يك اصل اسلامى متذكر شويم كه :
ضرورىترين تكليف رهبر اجتماع اسلامى ، آماده ساختن افراد براى پذيرش وجدانى حقوق اسلامى است .
بنا بر اين اسلام مىتواند عالىترين حقوق انسانى را مطرح نمايد ، زيرا مطابق اصلى كه گفتيم ، اسلام مجبور است وجدانهاى آزاد افراد را در بارهء تكاليف و مسئوليتها تحت سلطه قرار بدهد . و اين امر معظم ، بدون اين كه تكاليف و قوانين آن با عقل سليم انسانى هماهنگ باشد ، امكان پذير نيست .
بالنتيجه اصل مزبور در سه قضيهء ذيل مطرح مىشود :
1 - قوانين منطبق با عقل سليم و آماده ساختن افراد براى پذيرش آنها .
2 - نظارت وجدان آزاد بر بايستگيها و نبايستگيهاى مقرره .
3 - احساس مسئوليت و تكامل شخصيت در صورت عمل به قوانين ، سقوط شخصيت به اضافهء كيفر در صورت تخلف از قوانين .
اين اصل مىتواند پاسخ قاطعانه اى بدان افراد بىاطلاع

42