و به زودى مورد پيروى بيشتر فقهاء آن سامان قرار گرفت [230] . سپس در إيران نيز به مرور از ميانه و نيمه دوم قرن مزبور هوادارانى يافت و بسيارى از فقهاء در شهرستانهاى مختلف از آن جانبدارى كردند [231] . حوزه أصفهان كه بزرگ ترين مركز علمي شيعه در آن ادوار بود بيشتر در دست اصوليان بود هر چند مجلسي أول متمايل به اخبار يگرى بود [232] و مجلسي دوم خود مى گويد كه روش أوحد وسطى ميان اخباريان واصوليان است [233] . زين الدين علي بن سليمان بن درويش بن حاتم قدمي بحراني ( م 1064 ) اين گرايش را از إيران به بحرين برد [234] . در آن ادوار كار اين گرايش هنوز به افراط زياد نرسيده بود . با اين همه در گيرى ميان اخباريان و اصوليان از أواخر همين قرن پديدار گرديد [235] .
اخبار يگرى از دهه هاى نخستين قرن دوازدهم بر همه مراكز علمي شيعه در إيران و عراق غلبه كرد و چند دهه فقه شيعي را در تصرف انحصارى خود داشت . تا در نيمه دوم اين قرن - چنان كه اندكى بعد خواهيم ديد - مجددا در برابر گرايش أصولي به سختى شكست خورد و از ميدان بيرون رفت . مركز اصلى اين گرايش در اين دوره بحرين بود و پس از زوال اخبار يگرى در إيران و عراق ، همچنان در آن منطقه باقي ماند كه تا به امروز در آن ديار مسلط ومتبع است .
فقهاء اخبارى كه در نيمه دوم قرن يازدهم تا پايان قرن بعد صاحب انظارى مخصوص به خود بوده و در فقه نا مبردارند تنى چند بيش نيستند كه از آن ميان ملا محسن فيض كاشاني و يوسف بن أحمد بحراني نگارنده الحدائق الناضرة ( م 1186 ) با داشتن روشى معتدل مقامي ارجمند دارند .
محمد بن الحسن الحر العاملي ( م 1104 ) نگارنده وسائل الشيعة نيز از بزرگان پيروان اين روش است . نام چند تن ديگر از سرآمدان گرايش اخبارى چنين است .
خليل بن غازي قزوينى ( م 1088 ) نگارنده دو شرح بر كافى نعمت الله بن عبد الله جزائرى ( م 1112 ) نگارنده غاية المرام و كشف الاسرار سليمان بن عبد الله بحراني ماحوزى ( م 1121 )

[230] ببينيد لوامع صاحبقرانى 1 : 16 / روضات 1 : 137 .
[231] ببينيد روضة المتقين 1 : 21 .
[232] لوامع صاحبقرانى 1 : 16 / و 30 / روضات 1 : 136 - 137 و 2 : 119 .
[223] رساله سيروسلوك مجلسي دوم : 53 ر . نيز ببينيد زاد المعاد : 557 - 558 ذيل سخن از خمس وانفال ( نيز حدائق 12 : 268 كه همين عبارت مورد استناد را از زاد المعاد ترجمه و نقل كرده است ) .
[234] لؤلؤة البحرية : 13 / قصص العلماء : 277 / ذريعة 15 : 76 . مقصود از بحرين طبعا مدلول قديم اين نام است . مركب از جزيرة بحرين ومنطقه قطيف واحساء در شمال شرقي شبه جزيره عربى .
[235] ببينيد روضات 1 : 134 - 135 . نيز رساله السهام المارقه شيخ على نواده شهيد دوم : 7 پ 10 ر .

59