مفيد ، دانشمند معروف شيعي آغاز قرن پنجم كه خود شاگرد وى بود [167] و هوش و استعداد فقهى أو را مى ستود [168] با روش فقهى وى سخت به مبارزه بر خاست و آن را در برخى آثار خود از قبيل المسائل الصاغانيه [169] والمسائل السرويه [170] و دو رساله خاص يكى در رد المسائل المصرية وى با نام نقض رسالة الجنيدى إلى أهل مصر [171] و ديگرى با نام النقض على ابن الجنيد في اجتهاد الرأي [172] تخطئه نمود . شاگردان مفيد نيز آراء فقهى ابن الجنيد را در آثار خويش نقل نموده و آن را رد كردند [173] .
روش فقهى ابن الجنيد - كه از يك سو بر خلاف دوره سوم فقه ، حجيت و اعتبار أحاديث مذهبي را به عنوان منبع اساسى فقه مى پذيرفت و از طرف ديگر عقل را به مثابه ابزار اساسى استنباط احكام به رسميت مى شناخت - چنان كه گفته شد با روش هاى تكامل يافته تر فقه شيعي دوره هاى بعد سازگارتر و هماهنگ تر بود [174] از اين رو دو قرن پس از أو ، آراء فقهى وى براي نخستين بار وسيله ابن إدريس فقيه شيعي أواخر قرن ششم با حرمت نقل گرديد [175] . سپس از نيمه دوم قرن هفتم كه استدلالات دقيق عقلي راه خود را در فقه شيعي بيشتر گشود آثار اين دانشمند با اعجاب و تحسين و حرمت بسيار نگريسته شد . علامه حلى دانشمند معروف شيعي آغاز قرن هشتم أو را در عالي ترين رتبه فقاهت دانست [176] و آراء فقهى أو را در آثار خود نقل كرد [177] .
فقهاء دوره پنجم به خصوص شهيد أول ، فاضل مقداد وابن فهد به آراء أو توجه واعتناء بسيار داشته و تمامى نظرات أو را در مسائل مختلف فقهى در آثار خود نقل نموده اند . شهيد دوم از پيروان همين دوره فقهى در باره وى مى گويد كه أو در ميان فقهاء قديم شيعي از رهگذر تحقيق علمي و دقت نظر كم نظير بوده است [178] .

[167] فهرست شيخ : 134 .
[168] المسائل الصاغانيه : 18 - 19 .
[169] أيضا : 17 - 22 .
[170] المسائل السرويه : 222 - 224 .
[171] نجاشي : 312 / المسائل السروية مفيد : 224 .
[172] نجاشي : 315 .
[173] از جمله مرتضى در انتصار : 77 - 78 - و 80 - 81 و 83 و 217 و 227 و 237 - 243 و 244 و 246 / همو ، المسائل الموصلية الثانية : 34 الف / ابن البراج ، شرح جمل العلم والعمل : 244 و 251 .
[174] قاموس الرجال تسترى 11 : 94 .
[175] سرائر : 99 .
[176] ايضاح الاشتباه علامه : 88 - 89 . نيز ببينيد بحر العلوم 3 : 205 - 206 / ذريعة 4 : 510 و 20 : 177 .
[177] خلاصه أو : 145 / ايضاح الاشتباه همو : 89 . 178 مسالك 2 : 222 .

43