إسم الكتاب : مقدمه‌اى بر فقه شيعه ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 425)

چنان كه ديده مى شود اين دو دانشمند تقريبا در يك زمان مىزيسته‌اند . ابن أبي عقيل كه اندكى بر ابن الجنيد تقدم زماني دارد [149] ، از نظر گروه علمي در زمره متكلمان شيعي قرار داشته [150] و در واقع نخستين شخصيت در مكتب فقهى متكلمان است كه دوره سوم فقه شيعي را تشكيل مى دهد و ويژگيها و روش كار آنان را پس از اين خواهيم ديد . أو نيز مانند متكلمان ديگر ، أحاديث غير مسلم مذهبي را - كه در اصطلاح أصول فقه خبر واحد خوانده مى شود - معتبر و حجت نمى دانسته است . روش فقهى أو بنابر آنچه از آراء و فتاواى وى برمىآيد بر قواعد كلى قرآني و أحاديث مشهور و مسلم استوار بود . در مواردى كه قاعده اى كلى در قرآن وجود داشته و در أحاديث استثناهايى براي آن ذكر گرديده است وى عموم و كليت قاعده مزبور را حفظ مى نمود و به آن أحاديث اعتنا نمى كرد مگر آن كه آن أحاديث قطعي و ترديد نا پذير باشد [151] . البتة در دوره وى به خاطر نزديكى به روزگار حضور امام ، وضع بسيارى از أحاديث روشن و مشخص بود [152] و نظرات امامان در أصول و مباني بنيادى حقوقى به خاطر اختلافات روايتي دچار ابهام فراوان نشده بود ، و به همين دليل بسيارى روايات كه أو در كتاب خود به امامان نسبت داده مورد قبول مطلق دانشمندان شيعي پس از أو قرار گرفته است [153] .
روش فقهى ابن أبي عقيل مورد احترام و تحسين دانشمندان پس از أو قرار داشته [154] و آراء حقوقى أو در همه مآخذ شيعي نقل شده است . اما شخصيت دوم در اين طبقه يعنى ابن الجنيد اقبالى بلند نيافته ، و روش فقهى وى مورد انتقاد معاصران و متأخران از وى قرار گرفته است .
ابن الجنيد نيز از متكلمان پر اثر شيعي بوده وآثار و مؤلفات كلامي متعددى داشته است [155] از جمله كتابي در دفاع از فضل بن شاذان متكلم مشهور شيعي قرن سوم [156] كه چنان كه پيش ترديديم از هواداران مشى تفكر عقلانى در شيعه و از پيروان روش استدلالي و تحليلي در فقه بود . با اين همه ابن الجنيد از نظر گرايش فقهى پيرو مكتب أصحاب الحديث شمرده مى شد [157] چه مانند آنان

[149] بحر العلوم 2 : 218 .
[150] نجاشي : 38 / فهرست شيخ : 54 و 194 / ابن داود : 111 .
[151] قاموس الرجال تسترى 3 : 198 .
[152] ببينيد مدارك : 219 .
[153] مختلف علامه 2 : 157 و 167 / تنقيح مقداد : 88 پ .
[154] نجاشي : 38 / سرائر : 99 و 102 و 397 و 398 .
[155] فهرست شيخ : 134 / نجاشي : 301 - 302 .
[156] نجاشي : 301 .
[157] المسائل السرويه مفيد : 223 .

41