كتب عامه را درس مىگفتند و به اين وسيله بسيارى از سنيان شيعه مىشدند ، و جمعى از أصحاب رجال كه اينها را نمىفهميدند جرح أمثال اين اجلا كردند .
و از آن جمله محمد بن عبد الله بن مطلب شيبانى كه در طلب حديث در جميع بلاد مسافرت كرد و أحاديث أهل بيت را از همه جا مىشنيد و از جمله آثار اوست صحيفة كامله كه محدثين خراسان داشتند و در عراق نبود و بزرگان علماى ما مثل شيخ مفيد و حسين بن عبيد الله و ابن عبدون و غيرهم از أو روايت كرده‌اند و غنيمت مىدانستند وجود أو را كه أحاديث بسيار جمع كرده بود و أمثال ابن غضائرى جرح أو كردند از آن جمله ابن غضائرى ذكر كرده است كه أبو المفضّل وضاع حديثست و أحاديث غير معروف بسيار روايت مىكند كه در كتب عراقين نيست و من كتبش را ديدم و در آنجا أسانيد بود و متون نبود و متون بود و أسانيد نبود .
و رأى من آنست كه عمل نكنيد به حديثي كه أو روايت كرده باشد و بس نيكو تفكر كن كه اين شيخ چه گفته است أولا معنى ندارد كه شخصي سند فقط را در كتاب نقل كند مگر وقتي كه أولا حديث را به سندى ذكر كند و بعد از آن سندى ديگر ذكر مىكند و در آخر از جهة اختصار مثله « مماثله ظ » مىگويند و متفقند محدثين كه در چنين حديثي لازم نيست كه مماثلت من جميع الوجوه باشد بلكه من حيث المعنى كافى است ، و متون بدون أسانيد يا از آن جهة است كه آن حديث در نهايت اشتهار بوده است مثل حديث « انما الاعمال بالنيّات » و حديث « لقد كثرت عليّ الكذّابة » و أمثال اينها يا دغدغه در سند دارد و حديث را مرسلا از جهة تأييد يا حصول تواتر نقل مىكنند چون أحاديث بسيار وارد شده است كه اگر از ما حديثي به شما رسد و شما

345