مرتبه كه به زير آيى از چهار پا بگو ، و بهر پستى كه بروى و بهر بلندى كه بالا روى يا به سواره برسى و در سحرها بلند بگو يعنى آهسته گفتن هميشه مطلوبست و در اينجا بلند كن آوازت را .
و در اين حديث نيست ان الحمد تا به آخر ، و ممكن است كه بظهور گذاشته باشند ، و در هر تلبيه كه از طرق خاصه و عامه ديده‌ام همه اين زيادتى را دارد مگر در صحيح بخارى كه در يك حديث تمام زيادتى را ندارد و بعضي را دارد ، و در آنجا نيز حمل كرده‌اند أكثر كه بظهور گذاشته است راوي و در جميع تلبياتى كه ديدم خواه در أحاديث و خواه در كتب علما لفظ لك ما بين و النعمة و الملك است ، و در جائى نديده‌ام كه بعد از و الملك باشد و نديدم كسى را كه بعد از الملك بگويد از فضلا و عوام با آن كه قريب به چهل سالست كه مبالغه مىكنم و بسيارى اعاده حج كردند چون ظاهر روايات وجوب زيادتيست و معارضي كه دارد اين روايتست و رواية معاوية بن عمار و رواية معاوية دلالت ندارد چنانكه مذكور خواهد شد بلكه محتمل الامرين است چون تلبيه كبير را حضرت بيان مىفرمايند آخر مىفرمايند كه بدان كه ناچار است ترا از تلبيات اربعى كه در أول كلام مذكور شد و آن واجبست و توحيد است و پيغمبران آن را گفته‌اند و تتمه توحيد است .
و تلبيه ديگر با آن تتمه نيست پس ممكن است كه با آن تتمه تلبيات اربع باشد يا بدون آن ، و در هر حديثي كه تلبيات اربع را گفته‌اند با آن زيادتيست مثل صحيح معاوية بن وهب كه هيجده سند صحيح منقولست كه گفت سؤال كردم از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه از مهيّا شدن از جهة احرام فرمودند كه در مسجد شجره واقع سازيد به درستى كه حضرت سيد المرسلين صلَّى الله عليه و آله احرام را در مسجد شجره به جا آوردند و

527