فقال لها تعست تقول تعس اعصانا للرّبّ ) ( 1 ) و به أسانيد كالصحيحه يا صحيح على الظاهر از سليمان جعفري منقولست كه آن حضرت فرمودند كه هر گاه چهار پاى سواري بسر درآيد و سواره بگويد كه تعست يعنى هلاك شوى و بميرى اى حيوان مىگويد كه از ما و تو هر كدام عصيان الهى صادر شود يا بيشتر كرده باشيم آن هلاك شود و اشعارى دارد بر آن كه تو مخالفت الهى كردى كه من بىگناه را نفرين مىكنى ، و غرض صدوق از ذكر اين حديث در اينجا آنست كه لغزيدن سبب ضرب نيست رم كردن سبب ضربست و دلالت ندارد و چون ممكن است كه از دشنام بيشتر از زدن متأثر شود و زدن بايد نه دشنام با آن كه اينها وقتي است كه قياس و استحسان حجت باشد خصوصا در برابر نصوص أحاديث ، و در نسخه مصحح محاسن به جاى تعس انتكس است يعنى بسر در رود آن كه عصيان الهى بيشتر كند و در كافى تعس است و انسبست به آية كريمه * ( فَاعْتَدُوا عَلَيْه بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَيْكُمْ ) * يعنى اگر كسى بر شما ستمى كند شما را جايز است تلافى بمثل اگر چه انتكس ضررش كمتر از تعس است و كمتر بهتر است و محتمل است كه مراد حيوان اين باشد كه مىبايد سواره عبرت گيرد به آن كه حيواني كه مكلف نيست و بىاختيار از سر در مىرود اگر خوف ضرر مالي نباشد أو را مىخواهى بكشى فكر نمىكنى كه با خود عتاب كنى كه از تو عثرتي چند صادر شده است كه حساب آن نمىتوانى كرد پس از لغزش آن عبور كن به لغزشهاى خودت ( و قال علىّ صلوات الله عليه في الدّوابّ لا تضربوها الوجوه و لا تلعنوها فانّ الله عزّ و جلّ لعن لاعنها ) ( 2 ) و از آن حضرت صلوات الله عليه منقولست كه بر روى چهارپايان نزنيد

373