بميرند مزد ايشان بر حق سبحانه و تعالى است < صفحة فارغة > [ ثواب حج بمقدار مشقت حج ] < / صفحة فارغة > ( و ما من سفر أبلغ في لحم و لا دم و لا جلد و لا شعر من سفر مكَّة و ما من أحد يبلغه حتّى تلحقه المشقّة و انّ ثوابه على قدر مشقّته ) ( 1 ) و در صحيح از هشام بن حكم منقولست كه حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمودند كه هيچ سفري آن مقدار تأثير ندارد در گداختن گوشت و خون و پوست و مو كه سفر مكة معظمه دارد و هيچ كس بان يعنى به مكة معظمه نمىرسد تا مشقت به أو نرسد تا اينجا حديث است ، و به درستى كه ثواب آن به مقدار مشقت آن است و گويا صدوق جمله را نتيجة قول سابق گرفته است كه مراد حضرت اين است از اين گفتگو و الا فايده ندارد و ليكن ممكن است كه مراد اين باشد كه مشقتهاى زيادتى بر خود نگذارند مثل پياده رفتن و پا برهنه رفتن و گرسنگى و تشنگى عبث خوردن چون مطلوب رسيدن به كعبه است چنان نكنند كه از مقصود باز مانند چنانكه در أحاديث بسيار وارد شده است به همين مضمون ، و آن كه مباشيد مانند سوار رونده كه آن مقدار بدواند كه اسبش بماند و أسب را ضايع كرده باشد و راه را طي نكرده باشد و دور نيست كه معنى أول اظهر باشد چنانكه گذشت و در صحيحه كاهلي است و نه چنين است كه به سبب آن لازم باشد و حلّ اين حديث اين باشد بلكه غرض آن است كه مقصود بالذات كدام است و در حسن كالصحيح از حضرت سيد الساجدين صلوات الله عليه منقولست كه فرمودند حج كنيد و عمره به جا آوريد تا بدنهاى شما صحيح باشد چون سفر مكة به منزله چوب چينى خوردنست اگر چه مىگدازد بدن را و ليكن تدارك آن نيز مىشود و حج و عمره سبب فراخى روزى شما مىشود و حق سبحانه و تعالى كفايت مىفرمايد خرج عيال شما را و به ايشان

169