( 1 ) و به همين عنوان كلينى رحمه الله عليه ذكر كرده است از ترجمه باب كه در خبرى ديگر منقول است كه آن حضرت صلوات الله عليه فرمودند كه هر گاه مردمان روزه باشند و شب ماه شوال را نديده باشند و جمعى عادل بيايند و گواهى دهند كه ما ديشب ماه را ديديم پس بايد كه افطار كنند و روز ديگر اول روز بيرون روند به صحرا و نماز عيد را قضا به جا آورند و ظاهرش آن است كه شهادت بعد از زوال بوده است و به حسب ظاهر اين دو حديث مخالف احاديث بسيار است كه وارد شده است كه نماز عيد اگر فوت شود قضا ندارد و جمع مىتوان كرد كه قضا واجب نباشد و اين دو حديث را حمل كنند بر استحباب و الله تعالى يعلم .
( و اذا راى هلال شوّال بالنّهار قبل الزّوال فذلك اليوم من شوّال و اذا راى بعد الزّوال فذلك اليوم من شهر رمضان ) ( 2 ) و منقول است در موثق كالصحيح از عبيد بن زراره و ابن بكير كه حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمودند كه هر گاه ماه شوال را در روز پيش از پيشين به بينند آن روز از شوال است و اگر بعد از زوال ديده شود آن روز از ماه رمضان است و در حسن كالصحيح از حماد بن عثمان منقول است كه آن حضرت صلوات الله عليه فرمودند كه هر گاه مردمان هلال را پيش از زوال ببينند آن هلال شب گذشته است و اگر بعد از زوال ببينند از شب آينده است و ممكن كه اين حديث را حمل كنند بر غالب چون اكثر اوقات چنين است و بيان واقع باشد نه آن كه روزه بگيرند در اول ماه رمضان و بخورند در آخر ماه و منافات ندارد كه در اول از ماه باشد و واجب نباشد روزه گرفتن و آخر از شوال باشد و واجب نباشد خوردن چون مكلفيم به ظاهر نه به واقع و مكرر مذكور

632