دهد به گمان آن كه پريشان است بعد از آن ظاهر شود كه غنى بوده است حضرت فرمودند كه مجزى نيست از او و حمل كرده‌اند بر صورتى كه تفحص نكرده باشد از حال آن شخص و در حسن كالصحيح منقول است از عبيد بن زراره كه گفت از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه شنيدم كه مىفرمودند كه هر كه يك درهم زكات مال خود را ندهد البته دو مثل آن را در راه باطل صرف نمايد طوعا يا جبرا از او بگيرند ، و هر كه قدرى از زكات مال خود را ندهد همان قدر را مارى كنند از آتش و در گردنش اندازند در روز قيامت عرض نمودم كه هر گاه شيعه مدتى زكات مال خود را بغير مستحق داده باشد بانكه سنّى باشد و يا غنى و يا واجب النفقه و يا سيد باشد و بعد از آن دانست كه مستحق نبوده‌اند آيا مرتبه ديگر مىبايد داد حضرت فرمودند كه بلى عرض نمودم كه اگر تفحص كرده باشد و سعى بسيار كرده باشد و به گمان آن كه مستحق است داده باشد و بعد از آن ظاهر شود كه بد كرده است و مستحق نبوده است حضرت فرمودند كه در اين صورت مرتبه ديگر نمىبايد داد .
و در حسن كالصحيح از زراره از آن حضرت صلوات الله عليه منقولست به همين عنوان و ليكن حضرت فرمودند كه اگر اجتهاد كرده است يعنى تفحص بسيار كرده است و ظن به استحقاق آن شخص به همرسانيده است برى الذمه است و مرتبه ديگر نمىبايد داد و اگر تقصير نموده است در اجتهاد در طلب و تفحص حال او برى الذمه نيست .
و در صحيح منقولست از آن حضرت صلوات الله عليه كه در امر زكات و تصدقات واجبه از خمس و غير آن مساهله نمىبايد كرد كه به خويشان و نزديكان دهند بىمضايقه و از دوران منع نمايند يا تفحص احوال دوران كنند و تفحص احوال نزديكان نكنند بلكه دور و نزديك را تفحص مىبايد كرد اگر مستحق باشند بدهند اگر چه دور باشند ، و ندهند با عدم استحقاق اگر چه نزديك باشند

509