بكلمته قامت السّماوات السّبع و استقرّت الارض المهاد و ثبتت الجبال الرّواسى و جرت الرّياح اللَّواقح و سار فى جوّ السّماء السّحاب و قامت على حدودها البحار و هو اله لها و قاهر يذلّ له المتعزّزون و يتضاءل له المتكبّرون و يدين له طوعا و كرها العالمون نحمده كما حمد نفسه و كما هو اهله و نستعينه و نستغفره و نستهديه ) ( 1 ) و منقولست كه حضرت امير المؤمنين صلوات الله عليه در روز فطر اين خطبه را خواندند كه ترجمه اش اينست جميع حمدها و ثناها مخصوص ذات مقدس واجب بالذاتى است كه از كتم عدم پديد آورده است آسمانها و زمين يا زمينها را بنا بر آن كه جنس محلى بلام مفيد عموم است و اگر جنس مراد باشد شامل همه است در اينجا چنانكه در احاديث متواتره وارد شده است هفت زمين ، و آفريده و مقرّر ساخت تاريكيها و روشنى را به سبب آن كه زمين را در ميان آسمانها باز داشته است و افلاك را به حركت فلك اطلس كه عرش است متحرك ساخته است و آفتاب و ماه و ستارگان و آتش را آفريده است و هم چنين ظلمت جهل و كفر و ضلالت و نور علم و ايمان و هدايت را مقرر ساخته است و بعد از اين همه آثار خلق ، جمعى كه كافرند مخلوق را عديل خالق گردانيده جمعى آفتاب و ماه و ستارگان را مىپرستند و جمعى سنگ و چوب و درخت را عديل واجب بالذات گردانيده‌اند جمعى ملائكه و عيسى و مريم و عزير و ائمه هدى را خدا مىدانند يا شريك خدا الحمد للَّه كه ما هيچ چيز را شريك حق سبحانه و تعالى نمىدانيم و غير او را ولى و معين و ناصر خود نمىدانيم .
و جميع محامد و كمالات مخصوص خداونديست كه مرا او راست جميع آن چه در آسمانهاست و جميع آن چه در زمينها است و همه مخلوق و مربوب و مملوك اويند و مر او راست جميع ثناها در آخرت چنانكه همه مخصوص اوست در دنيا بلكه در آن نشاه ظاهرتر است چون در اين نشاه بعضى

275