بگشايد و چشمها گشودن سر بر داشتن از سجود است پس تشهد بخواند و از نماز فارغ شود يعنى سلام بگويد يا به كارى ديگر مشغول شود .
( « و سئل عن المريض لا يستطيع الجلوس أيصلَّي و هو مضطجع و يضع على جبهته شيئا فقال نعم لم يكلَّفه الله الَّا طاقته » ) و بسند موثق كالصحيح منقول است از آن حضرت صلوات الله عليه كه پرسيدند از بيمارى كه نتواند نشستن آيا بر پهلو مىخوابد و بر پيشانى خود مىگذارد چيزى كه سجده بر آن توان كردن حضرت فرمودند كه بلى حق سبحانه و تعالى او را تكليف نكرده است مگر آن چه را طاقت نداشته باشد اما بر پهلو خوابيدن بعد از عجز از نشستن پس دلالت مىكند بر آن آيه كريمه * ( يَذْكُرُونَ الله قِياماً وَقُعُوداً وَعَلى جُنُوبِهِمْ ) * و در حسن كالصحيح منقولست از حضرت امام محمد باقر صلوات الله عليه در تفسير آيه « الَّذين الخ » يعنى جمعى كه ياد مىكنند خداوند خود را در حالت ايستادن و نشستن بر پهلوهاى خود فرمودند كه صحيح نماز مىكند ايستاده و مريض نماز مىكند نشسته و كسى كه ضعيف باشد و نماز نشسته نتواند كرد بر پهلو نماز مىكند ، و آيه اول نيز به همين عنوان تفسيرش از آن حضرت صلوات الله عليه وارد شده است .
و در موثقه عمار جانب راست را بعد از نشستن فرموده است و دغدغه نيست در آن كه احوط آنست كه اگر نشسته نتواند نماز كردن بر پهلوى راست بخوابد و بعد از آن بر پهلوى چپ و بعد از آن بر پشت خوابيدن اولى است اگر چه احتمال دارد كه بعد از نشستن مخير باشد ميان همه و همچنين بعد از جانب راست مخير باشد ميان دو فرد باقى و الله تعالى يعلم .
و در اخبار صحيحه وارد شده است كه خود اعرفست به حال خود در استطاعت و عدم آن در هر مرتبه ، و اما آن چه مذكور است از گذاشتن پيشانى بر

308