وقت خواب خواهد آمد .
و اما ترجمه آن خداوند عالميان آن خداونديست كه به غير از او خداوندى نيست و اين آيه و امثال اين از آيات بسيار دلالت مىكند بر آن كه وجوب وجود دليل وحدتست غافل مباش و آن خداونديست كه حىّ است يعنى موجود است به وجودى كه عين ذات اوست يا زنده ايست كه او را زوال نيست و قيّوم است يعنى واجب الوجوديست كه بذات خود قائم است و اشياء به او قائم است به آن كه همه را آفريده است و تربيت و ابقاى همه مىكند و محل عروض صفات حادثه نيست مثل مقدّمه خواب كه پينكى است ، و خواب ندارد و تقديم سنه بر نوم يا به اعتبار تقدم است بحسب عروض و يا رعايت فصاحت و يا به آن كه گويا فرموده است كه او را سنه نمىباشد فكيف النّوم مر أو راست ، آن چه در آسمانهاست و آن چه در زمين است يعنى همگى مملوك و آفريدهء اويند چه گنجايش دارد شركت اينها با او و فى الحقيقة اين فقرات دليل فقره اوّل است كه به تدبّر ظاهر است ، كيست كه شفاعت كند نزد او مگر باذن او چون جمعى از كفار ملايك را مىپرستيدند كه ايشان ما را شفاعت خواهند كرد مىفرمايد كه كرا يارى شفاعت هست خصوصا هر گاه كافر شده باشند و از جهت واجب الوجود بالذات شريك و نظير قرار داده باشند ، و عالم است به آن چه در پيش ايشان است و آن چه در عقب ايشان يعنى بما قبل و ما بعد ايشان يا بر عكس كه ما بين أيديهم آينده باشد و ما خلفهم گذشته يا دنيا و آخرت يا بر عكس محسوسات و معقولات يا آن چه مدرك ايشان مىشود و آن چه بادراك ايشان در نمىآيد يا همه و ممكن است كه ضمير راجع به شفاعت كنندگان باشد و اين بعيد است ، و خلايق احاطه نمىتوانند كرد علوم الهى را و نه چيزى از آن را مگر آن چه را او خواهد كه خلق بدانند پس ظاهر شد كبريا و عظمت او از جهت تفرد او به قدرت ، و علم و فرا

169