دويم را سهو نكند و وجهى ديگر آن كه اصل نماز دو ركعت دو ركعت بود اذان را نيز دو فصل دو فصل كردند .
و چرا تكبير در اوّل اذان چهار است زيرا كه اول اذان بعد از غفلت است و پيش از آن كلامى نيست كه شنوندگان را آگاه كند دو تكبير اوّل را از جهت آگاه كردن مستمعان مقرّر ساخته‌اند و اين وجه جمعى است ميان طريق مشهور و احاديث صحيحه كه دو تكبير در اوّل اذان واقع شده بود كه فى الحقيقه اين دو تكبير جزو اذان نيست بلكه از جهت بيدار كردن غافلانست و بعد از تكبير شهادتين را مقرر ساختند يعنى خدا و رسول زيرا كه اول ايمان اقرار به وحدانيت الهى است و جزو دويم ايمان اقرار به رسالت حضرت سيّد المرسلين صلَّى الله عليه و آله است و با هم آوردند از جهت آن كه اطاعت خدا و رسول و معرفت هر دو قرين يكديگرند كسى كه اطاعت رسول نكند و يا او را نشناسد خدا را اطاعت نكرده است و نشناخته است و وجهى ديگر آن كه دو شهادت بمنزله دو شاهد است و چون در همه حقوق دو گواه مىبايد از جهت ايمان و اسلام هر شهادتى بمنزله شاهديست بر ايمان پس هر گاه بنده اقرار كند به وحدانيت الهى و اقرار كند به رسالت رسالت پناهى پس اقرار بجميع ايمان كرده است زيرا كه اصل ايمان اقرار به خدا و رسول است و اقرار بجميع آن چه پيغمبر صلَّى الله عليه و آله فرموده‌اند داخل است در اقرار به نبى چنان كه در شهادتين گذشت .
و چرا بعد از شهادتين حيعلات را مقرر ساختند زيرا كه وضع اذان از جهت اين شده است كه بندگان را به نماز بطلبند پس أولا مىگويد كه بشتاب به نماز و دويم بيان مىكند كه بشتاب به فلاح و رستگارى تا باعث رغبت بنده شود چون مىداند كه نماز سبب رستگارى است و سيم ترغيب مىكند به آن كه نماز بهترين اعمال است و در علل و عيون اين زيادتى هست پس ندا مىكند به تكبير و تهليل

604