جوابش اينست كه اكثر مردمان عاشق دنيايند و دنيا صورتى ندارد چنان كه حق سبحانه و تعالى فرموده است كه * ( زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ ) * يعنى شيطان زينت مىدهد از جهت آدميان دوستى شهوتها را از زنان و فرزندان ذكور و قنطارهاى طلا و نقره يعنى كيسه هاى پر از زر و خلاف بسيارى هست در معنى قنطار و همه به اين بر مىگردد كه زر بسيار دوست مىدارد و ديگر اسبان با زينت و چهارپايان و مزارع و امثال اينها از زينتهاى زندگانى دنيا و هيچ شك نيست كه اكثر مردمان عاشق زر بسيارند و عاشق صورت زر نيستند و عاشقند كه در زير زمين باشد كه هر گز نه بينند و همچنين جمعى از شيعيان عاشق حضرت امير المؤمنين صلوات الله عليه مىشوند و هيچ كس عاشق صورت آن حضرت نمىشود بلكه جمعى في نفسه محبت دارند و بعضى به اعتبار كمالات آن حضرت و بعضى از جهت افعال آن حضرت كه نسبت به او خواهد فرمود از شفاعت و حضور در وقت مردن و حشر و نشر و خلاص گردانيدن از آتش و رسانيدن به بهشت .
و امّا آن چه حق سبحانه و تعالى فرموده است * ( فَاذا احْبَبْتُه كُنْتُ سَمْعَه الَّذِي يَسْمَعُ بِه ) * وجوه بسيار گفته‌اند محققان يك وجه آنست كه چون سالك به رياضات و مجاهدات نفس خود را بمنزله آئينه جهاننماست و زنگهاى تعلقات بر آن آئينه نشسته آن را سياه كرده بود رياضات به آداب و قوانين آن زنگها را زدود آئينه روشن مىشود و به سبب ذكر بسيار او را بجناب اقدس الهى ربطى به همرسد پس منعكس مىشود در آن آئينه انوار الهى و به سبب آن روح او شنوا مىشود و بينا مىشود و به آن شنوايى مىفهمد مخاطبات الهى را كه در قرآن و احاديث مذكور است و به آن بينايى مطالعه مىكند در كتاب الهى كه عوالم آفاق و انفس است و مىريزد بر دل او انوار حقايق و معارف الهى و زبانش به آن گويا

43