عليه عرض نمودم كه سنيان بر ما اعتراضى دارند و مىگويند كه شما مىگوييد كه نماز بر طفل نمىتوان كرد چون نماز نكرده است پس سخن شما اين است كه نماز بر كسى مىبايد كرد كه نماز كرده باشد ما مىگوييم كه بلى پس مىگويند كه اگر يهودى يا نصرانى مسلمان شود و همان ساعت بميرد پس بر شما لازم مىآيد كه نماز بر او نبايد كرد و حال آن كه شما قايليد كه بر او نماز مىبايد كرد چه جواب بگوئيم حضرت فرمودند كه بگوئيد كه اگر اين شخصى كه مسلمان شده است افترا بندد بر كسى او را چه مىبايد كرد البته خواهند گفت كه حد بر او واجبست پس چون اين جواب بگويند بگوئيد كه اگر اين طفلى كه نماز نكرده است افترا بندد بر كسى آيا حد بر او واجبست خواهند گفت كه نه پس خواهيد گفت كه نماز بر كسى مىبايد كرد كه نماز و حدود بر او واجب باشد و نماز نمىبايد كرد بر كسى كه نماز و حدود بر او واجب نباشد .
بدان كه ظاهر اين خبر آنست كه حضرت مىخواهد بيان فرمايد كه عبارتى كه وارد است كه نماز بر كسى مىبايد كرد كه نماز كرده باشد اين است كه اهل تكليف به نماز باشد خواه نماز كرده باشد يا نكرده باشد و چون معنى دقيق بود حضرت حدود را ذكر كردند كه او بفهمد .
و اين حديث دلالت مىكند بر آن كه پيش از بلوغ نماز واجب نباشد و از شش سال تا بلوغ سنت باشد . و اين حديث با احاديث سابقه دلالت مىكند كه پيش از شش سال بدعت باشد پس اخبارى كه وارد شده است در آن كه اگر متولد شود حيا نماز بر او هست محمول خواهد بود بر تقيه و اكثر علما حمل كرده‌اند اين اخبار را بر نفى وجوب و بنا بر مذهب مشهور تا شش سال سنت است و بعد از شش سال واجب و گويا اين احاديث را نديده بودند و چون چنين اشتباهى شده است لازم بود نقل اين اخبار و اخبارى ديگر كه دلالت بر

373