و ظاهر اين حديث اينست كه مراد از آخرت وقت مرگست كه شياطين عديله مىآيند كه مؤمن را از دين برگردانند و ليكن حق سبحانه و تعالى نمىگذارد . و ليكن اكثر مفسرين عامه و خاصه چنين تفسير كرده‌اند كه در زندگانى دنيا تا وقت مرگست و در آخرت قبر است چنان كه اخبار معتبره در اين باب وارد شده است پس تاويل مىبايد كرد كه مراد ثابت داشتن در دنياست تا وقت مرگ و بعضى از احاديث مزبوره در سؤال قبر خواهد آمد إن شاء الله تعالى .
< صفحة فارغة > [ مؤمن محبوب خود را هنگام مرگ مىبيند ] < / صفحة فارغة > ( وقال الصّادق صلوات الله عليه فى الميّت تدمع عيناه عند الموت انّ [1] ذلك عند معاينة رسول الله صلَّى الله عليه و آله فيرى ما يسرّه ثمّ قال اما ترى الرّجل يرى ما يسرّه و ما يحبّ فتدمع عيناه و يضحك ) و در حديث حسن كالصحيح از آن حضرت صلوات الله عليه منقولست در ميت كه چشمهاى او آب ريزد فرمودند كه آن در وقتى است كه مىبيند حضرت سيد المرسلين صلى الله عليه و آله را بعنوان بشاشت و خوشحالى آب از ديده اش مىآيد پس حضرت فرمودند كه نمىبينى كه هر كه چيزى را به بيند كه از ديدن آن چيز مسرور شود يا محبوب خود را به بيند آب از ديده اش مىآيد و مىخندد پس آن گريه خوشحالى است .
( وقال الصّادق صلوات الله عليه اذا رأيت المؤمن قد شخص ببصره [2] و سالت عينه اليسرى و رشح جبينه و تقلَّصت شفتاه و انتشر منخراه فاىّ ذلك رأيت فحسبك به ) و منقولست بطرق متكثره كه حضرت صلوات الله عليه فرمودند كه هر گاه مؤمن را به بينى كه چشمش باز شد و بهم نمىزند و آب از چشم چپ او روان شود و عرق از پيشانى او ريزد يا پيشانى او

[1] و ان . خ .
[2] بصره . خ .

170