از جهت هر عبادتى كه مشروط به طهارت باشد جايز است مثل مس كتابت قرآن و قرائت عزايم و دخول مسجدين و لبث در غير آن .
و از اين عبارت بسيار ظاهر مىشود كه مطهر منحصر است در آب مطلق و خاك و آب مضاف مطهر نيست چنان كه در حديث معتبر ابو بصير وارد است كه حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمودند كه مطهر منحصر است در آب و صعيد .
و از اين حديث ظاهر مىشود كه مراد از صعيد خاك باشد اما گذشت احاديث بسيار كه بلفظ ارض واقع شده است و آن شامل سنگ و خاك است و در حديث كالصحيح سكونى وارد شده است از حضرت امير المؤمنين صلوات الله عليه كه تيمم از زمين گچ و آهك مىتوان كرد اگر نپخته باشند اگر چه ظاهر حديث اعم است و دور نيست كه تيمم به گچ پخته توان كرد چون به استحاله از اسم زمين بدر نرفته است بخلاف آهك و احوط آنست كه تيمم از هر دو نكنند و حضرت صلى الله عليه و آله فرمودند كه تيمم از خاكستر نمىتوان كردن چون اصل آن شجر است .
و اكثر علماى ما جايز نمىدانند تيمم را از معادن چون آن را زمين نمىگويند و قولى شده است كه جايز است و ليكن ضعيف است و اگر ممزوج شود معدن به خاك پس اگر مستهلك شود كه اصلا ظاهر نباشد تجويز كرده‌اند و اگر ظاهر باشد جايز نيست .
و همچنين بر كاه گل تيمم نمىتوان كرد چون كاه از زمين نيست و بهتر آنست كه تيمم از زمينهاى پاكيزه كنند و از زمينهايى كه راه رو باشد نكنند چون جمعى از مفسرين تفسير طيب به آن كرده‌اند و مشهور آنست كه نجس نباشد و مغصوب نباشد و بهتر آنست كه تا ممكن باشد تيمم به خاك كند و اگر نباشد تيمم به سنگ كند و الله تعالى يعلم .

698