اگر وضو نداشته باشيد وضو بسازيد بر وجه وجوب ، و اگر وضو داشته باشيد وضو بسازيد بر وجه استحباب و خواهد آمد كه تجديد وضو مستحب است .
و بعضى تقدير مىكنند كه هر گاه به نماز برخيزيد و محدث باشيد بحدث اصغر وضو بسازيد ، و اگر محدث باشيد بحدث جنابت غسل كنيد ، و بنا بر حديث از اين آيه مراد اينست كه هر گاه از خواب برخيزيد وضو بسازيد و وضو از احداث ديگر از آيه ديگر و احاديث ظاهر مىشود و هيچ تجوز نمىبايد كرد .
* ( وإِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا ) * بنا بر حديث عطف خواهد بود بر جمله اول كلام كه * ( إِذا قُمْتُمْ ) * باشد يعنى وضو را از براى نماز بسازيد ، و اگر جنب باشيد غسل كنيد و در اين صورت غسل جنابت واجب لنفسه خواهد بود پس پيش از دخول وقت نماز غسل واجب خواهد بود و ليكن بوجوب موسع كه تأخير آن جايز است تا آخر وقت به مقدار غسل و نماز و بعد از آن واجب مضيق مىشود .
و بنا بر مشهور عطف خواهد بود بر : « ان كنتم محدثين » مقدر و معنى آن چنين مىشود كه هر گاه به نماز برخيزيد اگر محدث بحدث اصغر باشيد وضوء بسازيد و اگر جنب باشيد غسل كنيد و در اين صورت غسل نيز مثل وضو واجب لغيره خواهد بود از جهت نماز و پيش از دخول وقت سنت خواهد بود ، و بعد از آن واجب و بنا بر اين تقدير وضو با غسل جنابت نخواهد بود و غسل خواهد بود و بس به قرينهء مقابله با غسل .
و حق اينست كه آيه در اين معانى مجملست و محتمل الامرين رجوع به احاديث مىبايد كرد ، و تتمه آيه با بسيارى از تحقيقات خواهد آمد ، و در باب تيمم اكثرش مذكور خواهد شد ، و آن چه در اين باب از تحقيقات هست يك كتاب عظيمى از براى آن مىبايد نوشت و ليكن مجملى كه ضرور بود ذكر كردم و الله تعالى يعلم .

350