آن واقع شده است ، و اشعار عرب را مىداند ، و علم عربية را نيز مىداند پس حضرت رسول خدا صلَّى الله عليه و آله فرمودند كه اينها علمى است كه : اگر كسى نداند به او ضررى نمىرسد از ندانستن آن ، و اگر كسى بداند نفعى به او عايد نمىشود از دانستن آن پس ، حضرت فرمودند كه : علمى كه به كار مىآيد و علم است سه علم است .
اول آيتى است محكمه كه ظاهر الدّلاله باشد يا معلوم الدّلاله على الخلافى كه خواهد آمد ، يا فريضه ايست عادله كه حكم آن منسوخ نشده باشد و باقى باشد ، يا سنتى است قائمه كه حكمش باقى باشد از جهت امّت ، و غير اين علوم هر چه هست فضل است يعنى زيادتى است كه : به كار نمىآيد .
و جمعى گفته‌اند كه مراد حضرت از فريضه عادله اصول دين است كه حكم او در هيچ ملتى منسوخ نشده است . و نخواهد شد ، و مراد از سنت قائمه فروع دين است كه : از قول رسول خدا و ائمه هدى ظاهر شده است ، و مراد از فضل فضيلت است . يعنى سبب كمال است اگر چه واجب و سنت نيست ، و ليكن اظهر به حسب يافت اين شكسته بمعنى اول است .
ديگر روايت است از حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام كه : فرمودند كه : علومى كه مردمان را در كار است چهار علم است .
اول آن كه : خداوند خود را بشناسى ، و داخل است در آن معرفت صفات ثبوتيه و سلبيه ، و عدل ، و حكمة او به نحوى كه : رسول خدا و ائمه هدى صلوات الله عليهم مبرهن ساخته‌اند .
علم دويم آن كه : بدانى نعمتهاى الهى را از ايجاد و ترتيب و ارزاق و اولاد و ازدواج و ساير نعم ظاهره ، و از ارسال رسل و انزال كتب ، و هدايات ، و توفيقات و غير آنها از نعمتهاى باطنى تا در مقام شكر آنها در آيى .
علم سيم آن كه : بدانى چه خواسته‌اند از تو از فعل واجبات و مندوبات و

23