حق سبحانه و تعالى در خلق انسان فرموده و او را نمونه عالم كبير كرده است از مجردات و ماديات روح كه از عالم قدس است به اين بدن مربوط گردانيده ، و عقل كه از عالم جبروت است وزير او كرده ، و حواس باطن و حواس ظاهر را از خدمتكاران او گردانيده ، و او را قوت نطق كرامت كرده كه ما فى الضمير خود را ظاهر كند به عبارات فصيحه ، و قوت حافظه را خزينه دار او ساخته كه صد هزاران از علوم و حقايق را از جهة او حفظ نمايد و قوت متفكره را پيك او كرده كه هر چه خواهد از مجهولات به اندك زمانى از جهة او معلوم گرداند ، و همچنين ساير قوى و آلات كه او را كرامت نموده كه در مجلَّدات بسيار نمىگنجد و صد هزاران از علما كه فكرها كرده‌اند به عشر عشير آن نرسيده‌اند ، چنان كه باب حكمت ربّ العالمين فرموده است فيما نقل عنه .
شعر دواؤك فيك و ما تشعر * وداؤك منك و ما تبصر وتحسب انّك جسم صغير * وفيك انطوى العالم الاكبر وأنت الكتاب المبين الَّذى * بأحرفه يظهر المضمر يعنى دواى دردهاى تو در تست و تو شعور ندارى و دردهاى تو همه از تست و تو نمىبينى ، و تو مىپندارى كه اين جسم خوردى ، و حال آن كه پنهانست در تو عالمى كه از همه عوالم الهى بزرگتر است كه آن روح و عقل است و توئى كتاب ظاهر كننده كه حق سبحانه و تعالى فرموده است كه * ( وَلا رَطْبٍ وَلا يابِسٍ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ ) * [1] يعنى هيچ تر و خشكى نيست يعنى مجرّد و مادّى يا جميع مكونات مگر آن كه همه در كتاب مبين هست ، پس حضرت فرمودند كه حرفهاى كتاب تو ظاهر مىسازد علم و قدرت و حكمت و

[1] آيه 59 - انعام .

116