و در احاديث صحيحه وارد شده است كه : لا عمل إلا بنيّة يعنى هيچ عملى بىنيت عمل نيست و در حكم عدم است . پس لازم است بر طالب علم كه اول تصفيه نيت به رياضات و مجاهدات بكند ، و آسان نيست اين معنى بلكه بدون مجاهدات عظيمه حاصل نمىگردد . و حقّ سبحانه و تعالى فرموده است كه * ( وَالَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَإِنَّ الله لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ) * [1] يعنى آن جماعتى كه در راه ما مجاهده مىنمايند با نفس و شيطان به رياضيات ، هر آينه راههاى خود را به ايشان خواهيم نمود ، و به درستى كه حق سبحانه و تعالى با نيكوكارانست ، و اين جهاد اكبر است .
چنان كه از حضرت سيّد المرسلين صلَّى الله عليه و آله به روايات معتبره وارد شده است كه فرمودند : كه رجوع كرديم از جهاد اصغر بجهاد اكبر ، پرسيدند كه يا رسول الله جهاد اكبر كدام است ؟ فرمودند كه جهاد نفس است ، و فرمودند : كه دشمنترين دشمنها نفس امّاره است . و حق سبحانه و تعالى فرموده است كه * ( قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها وَقَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها ) * [2] يعنى رستگارى يافت كسى كه تزكيه نفس نمود ، و آن را پاك كرد از صفات ذميمه مثل كبر و ريا و عجب و بخل و ساير صفات ذميمه ، و زيان كار شد كسى كه نفس خود را در پستىها گذاشت و عيبهاى خود را پوشانيد .
و در احاديث معتبره از حضرات سيد المرسلين و ائمه طاهرين صلوات الله عليهم وارد شده است كه از ايشان پرسيدند كه احسان كدام است ؟ فرمودند : كه احسان آنست كه عبادت الهى چنان كنى كه گويا او را مىبينى ، و اگر تو او را نه بينى او ترا مىبيند ، پس ظاهر شد كه مجاهده با احسان سبب هدايت راههاى قربست بجناب اقدس الهى ، و اعظم راهها اخلاص است در نيّات ، و از اين جهت

[1] آيه 69 - سورة العنكبوت .
[2] آيهء 9 و 10 - سورة الشمس .

110