افراد غنا مثل غنا در قرائت قرآن چنانچه بعضى علما فهميده‌اند در فصل دوم با توجيه و تأويلى كه علما از طرفين ذكر كرده‌اند ، بى تعصّب و تصرّف ذكر كرده خواهد شد كه « مَنْ تَعَوَّدَ أنْ يُصَدِّقَ بِغَيْرِ دَليلٍ فَقَد انْسَلَخَ عَنْ فِطْرَةِ الانْسانِيَّة » . تا اهل انصاف بلا اعتساف نظر در دلايل كرده ، آنچه حق است اختيار نمايند . * ( « أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ » ) * . [1] و در اين بيان چنان كه گذشت مقصود نه تحليل ما حرّم الله است كه فسّاق و اهل عصيان و نفاق جرأت نمايند و حرام را حلال دانند ، و نه تحريم ما احلّ الله كه صوت حسن كه ممدوح است ، حرام شمرند و تفسيق نمايند . بعضى را كه قرآن و ذكر خدا به صوت حسن از ايشان به ظهور مىرسد ؛ بلكه مطلوب احقاق حق است به حسب امكان . * ( « وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ الله فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ » ) * [2] و اگر سهوى و غفلتى واقع شده باشد ، به ذيل عفو پوشند و در اصلاح آن كوشند ، [3] چه نيّت و قصد درست بوده ، اگر چه قول و فعل درست نيابند . * ( « وَالله يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ » ) * . [4]

[1] يونس ( 10 ) : 35 .
[2] مائده ( 5 ) : 47 .
[3] الف : خصوصاً بعضى تكرار كه مقام ، مقتضى آن بوده ، چه طول كلام و تكرارِ تذكار با احبّا و بعض مخاطبين چنانچه در علم معانى ثابت است مطلوب است به تخصيص با مخاطب منكر . و تكرار قصهء موسى و فرعون در افصح كلام و قوله تعالى : * ( « فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ » في الرحمن و * ( « فَوَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ » [ في المطففين ] دو شاهد عدل بر پذيرفتن عذر است ، زيرا كه اطناب است نه حَشْو و تطويل كه مخلّ به فصاحت باشد . و السلام على من اتبع الهدى .
[4] بقره ( 2 ) : 213 .

338