قدرت عقلى شرط انجام تكليف است وجود ندارد . از اين بيان چنين نتيجه گيرى مىشود كه مقصود از حرج در قاعده « نفى حرج » همان مشقت معمولى است اگر چه عقلا قابل تحمل بوده باشد مانند بيمارى يك روزه ، مثلا اگر فرض شود كه گرفتن روزه موجب بيمارى يك روزه كه قابل تحمل است بوده باشد قاعده نفى حرج مىگويد اين روزه واجب نيست . اگر چه در ادلَّه اى كه براى مدرك قاعده نفى حرج ذكر كرديم مسأله وارد ساختن حرج به ديگرى مطرح نبود ولى با ملاحظه اين كه تسلط انسانى به نفس خود مشروط به نبودن حرج است يعنى انسان نمىتواند با تمسّك به مالكيت طبيعى بر خود ، كار مشقتبار را به عنوان وظيفه خدايى بر خود هموار نمايد ، ممنوعيت وارد ساختن حرج به ديگران روشنتر و حتمىتر خواهد بود .
< فهرس الموضوعات > تفاوت ضرر با حرج < / فهرس الموضوعات > تفاوت ضرر با حرج ضرر چنانكه در تعريفش مشاهده خواهيم كرد عبارت است از نقص وارد به يك حالت معتدل با نظر به علل و معلولات مناسب ، اعم از طبيعى و قراردادى ، در صورتى كه حرج به معناى مشقت و زحمت و ناراحتى معمولى مىباشد لذا از يك جهت ضرر عمومىتر از حرج است ، زيرا ممكن است ضررى از نظر ناچيزى بالنسبة به يك شخص ، با اين كه ضرر است موجب مشقت نبوده باشد . و هم چنين ممكن است حرج يعنى مشقت در ضمن ضرر بوده باشد و ممكن است موجب هيچ گونه ضررى نبوده باشد ، فقط براى انسان مشقّت بار بوده باشد .
< فهرس الموضوعات > نفى حرج فقط مىتواند تكليف را مرتفع بسازد < / فهرس الموضوعات > نفى حرج فقط مىتواند تكليف را مرتفع بسازد نظر به ادلَّه كه حرج را نفى مىكند معلوم مىشود كه تكاليف مقرّره مشروط به عدم اخلال به آسايش معمولى انسان در زندگانى مىباشد ، يعنى مشقّت و زحمت بيشتر از آن چه كه خود تكليف اقتضاء مىكند در انجام تكاليف بر طرف شده است .
< فهرس الموضوعات > قانون كلى در موارد تزاحم حرج و ضرر < / فهرس الموضوعات > قانون كلى در موارد تزاحم حرج و ضرر فرض كنيم كه شخصى با تصرف در مال مشروع خود موجب ايجاد مشقت براى ديگرى مىباشد . اين مسأله صور گوناگونى پيدا مىكند و ما در اين مبحث دو صورت

90